Το 2023 πρέπει να ήταν η πρώτη φορά που η νεολαία του ελληνικού κρασιού ύψωσε τη φωνή της, ενάντια στον ρόλο που αυτό της είχε επιφυλάξει. Τα γεγονότα είναι πλέον γνωστά, η έκθεση κρασιού «Οινόραμα» κάλεσε τους φοιτητές του ΑΤΕΙ Οινολογίας να εργαστούν εθελοντικά στην έκθεση. Το ότι ακολούθησε είναι επίσης γνωστό, με τη διοργανώτρια εταιρεία να ανακαλεί την πρόταση της έπειτα από την έντονη κατακραυγή της στα Social Media.

Κάποιοι θα αναμένουν να ακολουθήσει μια ανάλυση, για τους όρους εισόδου των νέων στην οινική βιομηχανία˙ και για το πόσο αυτή τους υπολογίζει ή τους σέβεται. Παρόλο το ενδιαφέρον που παρουσιάζει μια τέτοια μελέτη, το ζητούμενο   είναι  να αναζητηθούν οι λόγοι που οι αντιδράσεις περιορίστηκαν στους νέους, σε ένα μέρος του οινόφιλου κοινού και μια μικρή μερίδα οινοποιών. Καθότι  απέναντι στο επίμαχο θέμα επικράτησε μια περίεργη - οριακά σαν συμφωνημένη - ‘’ακρα του τάφου σιωπή’’. Βέβαια για τους παροικούντες την οινική Ιερουσαλήμ αυτή δεν θα ήταν η πρώτη - και προφανώς ούτε η τελευταία - φορά που το ελληνικό κρασί θα ποιήσει τη νήσσα.

Γιατί το κρασί σιωπά;

Είναι πράγματι έρευνας άξιο, να αναζητηθούν οι συνθήκες εκείνες, που έχουν οδηγήσει τον οινικό χώρο στην Ελλάδα να υιοθετεί μαζικά τη στάση «Δεν ήξερα - Δεν είδα - Δεν άκουσα». Αν δεν υπήρχαν οι συνεχείς ψιθυροι ή οι κατ’ ιδίαν γκρίνιες θα έλεγε κανείς ότι ο οινικός χώρος σε αυτόν τον τόπο έχει συγκροτηθεί από τα υλικά που φτιάχτηκαν οι Αγγέλοι. Επειδή όμως κατά το γνωστό άσμα «δεν υπάρχουν άγγελοι, σου λέω» κάποιος λόγος θα υπάρχει, που κανείς δεν μιλά και η πλειονότητα επιλέγει τη σιωπή.

Κάποιοι προσπαθώντας να εξηγήσουν το φαινόμενο αυτό, θα ανατρέξουν στον επαρχιωτισμό του ελληνικού κρασιού, άλλωστε η παροιμία «50 σπίτια, κακό χωριό» δεν προέκυψε τυχαία. Ο επαρχιωτισμός συμπυκνώνεται στη λογική του «κοίτα τη δουλειά σου, για να μην βρεθείς ο ίδιος στο στόχαστρο της κριτικής» και όχι ως ευθεία κατηγορία για την προέλευση του ελληνικού κρασιού. Μια διαφορετική ερμηνεία του επαρχιωτισμού θα ήταν η περιγραφή της απάθειας, για οτιδήποτε συμβαίνει έξω από την πόρτα του κάθε σπιτιού.

Κάποιοι πιο επηρεασμένοι από την αστυνομική λογοτεχνία ή τις θεωρίες συνομωσίας, θα μιλήσουν για οργανωμένη omerta. Μία τέτοια όμως προσέγγιση που παραπέμπει σε συμμορίες και αντίστοιχους εγκληματικούς οργανισμούς, είναι δύσκολο να υιοθετηθεί. Πρώτα και κύρια γιατί θα  επιζητούσε αρχικά ένα επίπεδο συμφωνίας μεταξύ των ανθρώπων του ελληνικού κρασιού – γεγονός που από μόνο του δεν δείχνει  και τόσο εύκολο να συμβεί-. Την ίδια στιγμή που συνεπάγεται ότι τα μέλη της συμμορίας, θα έπρεπε να εκμεταλλεύονται ή να εκφοβίζουν τα υπόλοιπα μη - μέλη και να τα αναγκάζουν να σιωπούν.

Μια άλλη οπτική

Οι δύο προηγούμενες προσεγγίσεις, όσο πιθανές και αν ηχούν σε κάποιους, στηρίζονται περισσότερο στην τάση αυτομαστιγώματος της ελληνικής κοινωνίας, για την ιστορική υστέρησή της σε σχέση με τα προηγμένα έθνη της Δύσης, από τη μία και στη γενική δυσπιστία  που μας χαρακτηρίζει - ίσως και στις πολλές σειρές στο Netflix - από την άλλη. Ενδεχομένως χρειάζεται να ανατρέξει κανείς στις αρχές του 20^ου αιώνα και πιο συγκεκριμένα στο βιβλίο του Sigmund Freud  «Τοτέμ και Ταμπού» του 1913.

Σε αυτό το έργο, ο διάσημος ψυχαναλυτής καταπιάστηκε με τις πρωτόγονες κοινωνίες των ανθρώπων, όταν δεν είχαν καταφέρει να αναπτύξουν ακόμα κάποια θρησκεία ή να οργανωθούν σε κράτη και πολιτείες. Σε αυτές τις κοινωνίες τα Τοτέμ εκπροσωπούσαν τους προγόνους κάθε φυλής, η οποία καλούνταν να τα λατρεύει και να ακολουθεί κατά γράμμα τις εντολές τους. Κάθε θέμα ή δραστηριότητα που απαγόρευαν τα Τοτέμ – και αυτοί που ερμήνευαν τις επιταγές τους - αποτελούσε αυτομάτως ένα Ταμπού. Γίνεται εύκολα αντιληπτό, σε όσους βλέπουν την ανάλυση του Freud να βρίσκει εφαρμογή στα ελληνικά οινικά δρώμενα, ότι η φυλή του ελληνικού κρασιού έχει ακόμα πολύ δρόμο να διανύσει μέχρι να αναπτυχθεί πολιτισμικά.

Κλείνοντας…

Κάποιοι θα θεωρήσουν ότι καμία από τις παραπάνω προσεγγίσεις δεν ανταποκρίνεται πλήρως στην πραγματικότητα, αλλά  κάθε μία από αυτές δεν  μπορεί παρά να περιγράψει ένα μόνο μέρος του προβλήματος αλλά επ ουδενί το σύνολο του. Σε κάθε περίπτωση είναι αναπόφευκτο σε μία χώρα που ο πληθυσμός της γερνάει με σταθερό ρυθμό, η νεολαία να αρνείται να στριμωχτεί στα ‘’καλούπια’’ που έχουν στήσει οι προηγούμενες γενιές. Γεγονός που θέτει εξίσου αμείλικτα το ερώτημα – και – στον χώρο του κρασιού για το πώς θα μπορέσει να μετασχηματιστεί, έτσι ώστε να μπορέσει να ενσωματώσει τις νεότερες γενιές σε αυτόν.  Εάν το επιθυμεί βέβαια.

Αυτό που δεν πρέπει να λησμονηθεί, όποια κατεύθυνση και αν αποφασίσει το ελληνικό κρασί να ακολουθήσει, είναι ότι το σύμπαν που ζούμε διέπεται από κάποιες σταθερές. Και μία από αυτές είναι ότι σε αυτή τη ζωή τα στερνά τιμούν τα πρώτα.

Κώστας Προβατάς Dip WSET