Ένα από τα bonus που απολαμβάνουν οι φίλοι του οινοτουρισμού, είναι η απόλαυση να περιπλανηθούν στους χώρους του κάθε οινοποιείου.

Αναπόσπαστο μέρος της ξενάγησης αποτελεί και η επίδειξη της εμφιαλωτικής μηχανής του κάθε οινοποιείου. Η οποία αποτελεί μια συλλογική εμμονή των οινοποιείων, τόσο έντονη και χαρακτηριστική που εν είδει αστεϊσμού θα μπορούσαμε να ονομάσουμε την 14 Νοεμβρίου και Παγκόσμια Μέρα Εμφιαλωτικής (ή ελάτε να σας δείξω και την εμφιαλωτική μου).

Γιατί την εμφιαλωτική;

Ένα από τα πιο δυσεπίλυτα προβλήματα του οινικού κόσμου, μετά τον ορισμό του terroir και της minerality, είναι η επιμονή των οινοποιών να επιμένουν να εντάσσουν την επίδειξη της εμφιαλωτικής τους στους επισκέπτες τους. Κανείς και ποτέ δεν μπόρεσε να καταθέσει μια επιστημονικά τεκμηριωμένη απάντηση, που να μπορεί να διαλευκάνει αυτό το μυστήριο του οινικού σύμπαντος.

Ας προσπαθήσουμε να κάνουμε μια πρώτη εικασία πάνω στους λόγους, που μπορεί η επίδειξη της εμφιαλωτικής να υιοθετείται τόσο μαζικά και οριζόντια από τα οινοποιεία. Προφανώς μια απαστράπτουσα από καθαριότητα εμφιαλωτική αποτελεί μια πολύ καλή ένδειξη - αν όχι απόδειξη - ότι το οινοποιείο παίρνει πολύ σοβαρά την υπόθεση εμφιάλωση και δεν επιθυμεί να διακινδυνεύσει την ποιότητα των κρασιών του από κάποια επιμόλυνση. Αυτό όμως θα έπρεπε να ισχύει και για όλα τα υπόλοιπα μηχανικά μέρη του οινοποιείου (αντλίες, δεξαμενές, κουβάδες, παλέτες, ράφια, λούκια κλπ κλπ), τα οποία θα έπρεπε να χαίρουν αντίστοιχης προβολής.

Ένας άλλος πιθανός λόγος είναι η επίδειξη του ακριβού εξοπλισμού σαν ένδειξη οικονομικής ευμάρειας του οινοποιείου. Αυτός όμως ο λόγος σκοντάφτει στο παλιό ρητό «ότι το χρήμα και ο βήχας δεν κρύβονται»! Δηλαδή αν έχει ‘’πέσει’’ χρήμα σε ένα οινοποιείο, αυτό φαίνεται από την πρώτη οπτική επαφή με το κτήριο και δεν χρειάζεται να φτάσει κάποιος μέχρι την εμφιαλωτική για να το καταλάβει. Να συνυπολογιστεί ότι αν όντως αυτός ήταν ο λόγος, τότε τα πιο «φτωχά» οινοποιεία θα έβρισκαν κάποιον τρόπο να αποφύγουν την επίδειξη αυτή από ντροπή.

Ο τρίτος και τελευταίος πιθανός λόγος δεν είναι άλλος από την ενδόμυχη ελπίδα των οινοποιείων (ένας αστικός μύθος του κρασιού) ότι κάποιες  εμφιαλωτικές μπορούν να μεταμορφωθούν σε Fontana di Trevi. Με τους επισκέπτες να πετούν σε αυτές νομίσματα κάνοντας μια ευχή. Με αυτόν τον τρόπο οι οινοποιοί ευελπιστούν ότι θα καταφέρουν να κάνουν απόσβεση του υψηλού - στα αλήθεια - κόστους μιας εμφιαλωτικής διάταξης. Γιατί δεν υπάρχει κάποιο λογιστικό μοντέλο που να λέει ότι μια επένδυση μηχανολογικού εξοπλισμού, αποσβένει πιο γρήγορα αν εκτίθεται σε κόσμο.

Λίγη ιστορία

Στον βαθμό που η λογική και η φαντασία δεν μπορούν να δώσουν μια εύλογη εξήγηση στο παραπάνω φαινόμενο, ίσως θα πρέπει να καταφύγουμε σε ιστορική αναδρομή για να βρούμε τις ρίζες του φαινομένου αυτού.

Η ιστορία των εμφιαλωτικών διατάξεων στα οινοποιεία, δεν έχει συμπληρώσει καλά καλά έναν αιώνα ζωής. Σήμερα μπορεί να απαντώνται σε κάθε - ανά τη Γη - οινοποιείο αλλά το μακρινό 1924 η φράση Mis en Bouteille au Chateau αποτέλεσε μια από τις μεγαλύτερες τομές στην οινική βιομηχανία. Μέχρι εκείνη τη χρονιά υπεύθυνοι, για την εμφιάλωση αλλά και την ωρίμαση και παλαίωση των κρασιών, ήταν οι negociants.

Το παραδοσιακό πρόβλημα των οινοποιείων με τους negociants, ήταν ότι δεν μπορούσαν να τους ελέγξουν, κατά πόσο το περιεχόμενο της κάθε φιάλης ή βαρελιού, αντιστοιχούσε στην προέλευση που επικαλούνταν ο negociant ή αποτελούσε προϊόν νοθείας.

Το ξήλωμα του πουλόβερ της ‘’ελευθερίας’’ των negociants ξεκίνησε από τη μητρόπολη της οινοπαραγωγής, τη Γαλλία. Η αρχή έγινε όταν τα διασημότερα κτήματα του Bordeaux, τα φημισμένα Mouton Rothschild, Margaux και Haut-Brion, εμφιάλωσαν στο οινοποιείο ανεξάρτητα τα κρασιά τους. Βάζοντας τη χαρακτηριστική σήμερα φράση στις ετικέτες τους. Την επόμενη χρονιά υιοθέτησαν την ίδια πολιτική και τα Lafite και Latour. 

Την εποχή εκείνη η κίνηση αυτή αποτέλεσε τομή με τη μέχρι τότε συνήθη πρακτική αιώνων. Γιατί με αυτόν τον τρόπο, τα διάσημα Chateaux αποφάσισαν να διαφοροποιηθούν, όχι μόνο από τον συναγωνισμό αλλά και να διασφαλίσουν την ποιότητα τους. Για πρώτη φορά η ονομασία προέλευσης ενός κρασιού απέκτησε τόση αξιοπιστία όσο και το όνομα που βρίσκονταν πάνω στην ετικέτα του κρασιού. Η παρουσία μιας τουλάχιστον εμφιαλωτικής ανά οινοποιείο ήταν αναπόφευκτα πλέον, θέμα χρόνου.

Επιστροφή στο αρχικό ερώτημα

Παρόλο το ιστορικό ιντερλούδιο, δεν απαντήθηκε το αρχικό ερώτημα, από πού πηγάζει η εμμονή παρουσίασης της εμφιαλωτικής μηχανής. Το μόνο σίγουρο είναι ότι το μυστήριο αυτό θα παραμείνει άλυτο για πολύ καιρό ακόμα. Προτού κάποιος καταφερθεί ενάντια στις εικασίες του παρόντος άρθρου ή βιαστεί να τις χαρακτηρίσει ως μπούρδες, ας αναρωτηθεί το εξής.

«Έχει στα αλήθεια συναντήσει σε κάποιο από τα εγκυρότερα περιοδικά και sites του κρασιού, κάποιο άρθρο που να δίνει πειστικότερες απαντήσεις;» Γιατί αυτή ακριβώς είναι και η ρίζα του προβλήματος. Ότι κανείς και ποτέ δεν αποτόλμησε να τραβήξει το πέπλο που καλύπτει το μυστήριο της εμφιαλωτικής. Μέχρι να δοθεί μιαν απάντηση, καλούμαστε να αναμετρηθούμε στα ίσια με το μυστήριο αυτό, ονομάζοντας την 14η Νοεμβρίου, Παγκόσμια Ημέρα Εμφιαλωτικής και να θυμόμαστε τα λόγια του ποιητή:

Ποιος φταίει ; ποιος φταίει;

Κανένα στόμα

Δεν το βρε

Και δεν το ‘πε ακόμα

Κώστας Προβατάς Dip WSET