Η νεαρή ιστορία της παλαίωσης

Ένας γλωσσολόγος είχε αναπτύξει μια θεωρία βάσει της οποίας οι γλώσσες που δεν διαθέτουν μέλλοντα χρόνο κινδυνεύουν να χαθούν γρηγορότερα από αυτές που διαθέτουν.  Εύκολα θα μπορούσε να γίνει η ίδια συσχέτιση και με το κρασί, αφού εύλογα αναρωτιέται κανείς: πόσο μέλλον μπορούν να έχουν η αμπελοκαλλιέργεια και η οινοπαραγωγή σε μια χώρα, αν εν τέλει δεν μπορούν να παραχθούν κρασιά βαθιάς παλαίωσης.

Αν ανατρέξουμε στην ιστορία θα διαπιστώσουμε ότι, η παλαίωση των κρασιών είναι αρκετά νεαρή συγκρινόμενη με την οινοπαραγωγή γενικά, ή ορθότερα η παλαίωση των κρασιών επανήλθε μετά από ένα ιστορικό κενό 1200 χρόνων, από την κατάρρευση της Δυτικής Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας μέχρι και την υιοθέτηση του φελλού για τον πωματισμό των φιαλών του κρασιού. Η γενεσιουργός αιτία της χρονοβόρας και κοστοβόρας διαδικασίας της παλαίωσης όμως, κρύβεται αλλού και όχι στην υιοθέτηση του φελλού. Όπως πρόσφατα ανέφερε ο Κωνσταντίνος Λαζαράκης, MW συγκρίνοντας τον ελληνικό αμπελώνα με τους ευρωπαϊκούς, μια από τις σημαντικότερες διαφορές μεταξύ των, είναι η ύπαρξη, στους τελευταίους, πλούσιων ευγενών και βασιλέων  που κατείχαν μεγάλες εκτάσεις γης. Αυτοί στα πλαίσια του αναμεταξύ τους ανταγωνισμoύ, αφιέρωναν χρόνο και χρήμα για την παραγωγή κρασιών που θα ξεχώριζαν από αυτά των υπολοίπων και με αυτό τον τρόπο θα έτρεφαν την ματαιοδοξία τους. Επομένως, αν οι οινοποιοί ή οι έμποροι, ψάχνουν να κατηγορήσουν κάποιον για τον επίμονο πονοκέφαλο, στο κομμάτι του διαθέσιμου χώρου, που τους δημιουργεί η παλαίωση ας στραφούν εκεί.

Η παραπάνω ανάλυση μπορεί να εξηγεί την αφετηρία της παραγωγής κρασιών βαθιάς παλαίωσης αλλά, για να ολοκληρωθεί, πρέπει να συνδεθεί και με το αντίθετο άκρο της προσφοράς, αυτό της ζήτησης. Η δυνατότητα κάποιου να διατηρεί και να  παλαιώνει μια φιάλη κρασιού μεταφράζονταν σε οικονομική ευμάρεια που συνδυαζόταν με μεγάλο αποθηκευτικό χώρο (κελάρι, κάστρο, έπαυλη) , ο οποίος θα χωρούσε αρκετές «χρονιές». Αλλιώς, αν το δούμε αντίστροφα, χωρίς οικονομική επιφάνεια ήταν πολύ δύσκολο να παλαιώσεις φιάλες κρασιού.

Στη Δυτική Ευρώπη επομένως, η οποία ήταν για αιώνες το λίκνο της παγκόσμιας οικονομίας, ο συσσωρευμένος πλούτος έπρεπε να βρει διέξοδο και στο κομμάτι του κρασιού. Πιο απλά, υπήρχαν πολλοί πρόθυμοι ευκατάστατοι που μπορούσαν να διαθέτουν τα χρήματα τους είτε στην παραγωγή κρασιού – ίσως από εκείνη την εποχή να έρχεται η γνωστή ρήση που θέλει την ενασχόληση με την παραγωγή κρασιού να είναι ο πιο σίγουρος τρόπος να γίνει μια μεγάλη περιουσία ..μικρή – είτε στην αγορά και παλαίωση φιαλών. Να σημειωθεί εδώ ότι η παλαίωση στις περισσότερες των περιπτώσεων ήταν επιτακτική καθ’ ότι, τα κρασιά ήταν τόσο επιθετικά στην νιότη τους, που χρειάζονταν την παρατεταμένη διαδικασία της παλαίωσης στη φιάλη για να καταστούν απολαυστικά.

Στον 20ο αιώνα όμως το κέντρο της παγκόσμιας οικονομίας μετατοπίστηκε και ο πλούτος έπαψε να είναι αποκλειστικό προνόμιο του παλαιού, οινικά, κόσμου.  Έτσι, στο βαθμό που η συγκέντρωση πλούτου φαίνεται να συμβαδίζει – ακόμα και σήμερα – με την μανία για κρασιά πολύ καλύτερα των κοινών, αναπόφευκτα και ο νέος κόσμος θα ανταποκρίνονταν στην πρόκληση.  Σήμερα μπορούμε να μιλάμε για τα μεγάλα Shiraz της Αυστραλίας ή τα αειθαλή Cabs της Καλιφόρνια, τα οποία όμως δεν αποτελούν μίμηση των αντίστοιχων ευρωπαϊκών αλλά αντιθέτως, φαίνεται ότι έχουν επιβάλλει το στυλ τους παγκοσμίως αναγκάζοντας τον παλαιό κόσμο να προσπαθεί να αντιγράψει το στυλ του νέου.

Η αλήθεια είναι ότι, στην Ελλάδα του 2017 όλα τα παραπάνω φαντάζουν σαν ταινία επιστημονικής φαντασίας μετά από αρκετά χρόνια συνεχόμενης υποχώρησης της κατανάλωσης εμφιαλωμένου κρασιού. Μπορεί η ανυπομονησία κάποιων που  αγαπούν τον ελληνικό αμπελώνα να τους ωθεί σε μια προβολή των προσδοκιών τους, αλλά ειλικρινά, πόσο παραγωγική μπορεί να είναι μια τέτοια τοποθέτηση; Όταν ο ελληνικός αμπελώνας δίνει μάχη για να μπορέσει να συνεχίσει να παράγει οίνους ποιότητας και όχι χύμα κρασί μαζικά, τι νόημα έχει να  δέχεται από την εξέδρα βροχή δεκάρικα;

Η πραγματικότητα είναι αμείλικτη και κοινή για όλους και δύσκολα μπορεί να αλλάξει με εύκολες διατυπώσεις και κατηγορίες. Η χώρα μας, καλώς ή κακώς, βρίσκεται σε μια γωνιά του πλανήτη και είναι δύσκολο να την παρκάρουμε κάπου αλλού με καλύτερο κλίμα για τα κρασιά που προτιμάμε. Ειδικά, αν αναλογιστούμε ότι η αλλαγή στο κλίμα παγκοσμίως και η άνοδος της μέσης θερμοκρασίας στον πλανήτη είναι πλέον μόνιμο φαινόμενο και όχι παροδικό.  Εν τέλει, ίσως έχει έρθει η στιγμή να  αναρωτηθούμε με ποιο τρόπο μπορεί ο καθένας μας να συμβάλλει ώστε να σπρώξουμε την μπάλα προς το αντίπαλο τέρμα αντί να δένουμε τα κορδόνια μας στην σέντρα.