Η παγκόσμια ιστορία βρίθει με τέτοιες περιπτώσεις, προς αποφυγή πλατιάσματος, η απάντηση θα αναζητηθεί σε μία γωνιά της Ελλάδος, όπου η παράδοση διαφυλάσσεται με κρατική μέριμνα και νομοθεσία, στη Δυτική Πελοπόννησο και στα κοντινά σε αυτή νησιά του Ιονίου.

Εκεί όπου η κρατική μέχρι πριν λίγα χρόνια, πλέον και ευρωπαϊκή, νομοθεσία κρατούν αιχμάλωτη μία ποικιλία αμπέλου - δύο, δια του λόγου το ασφαλές, απλά η δεύτερη περιορίζεται οριακά στο νησί της Κεφαλονιάς - προς όφελος της διατήρησης της παράδοσης που επινόησε ο Γουσταύος Κλάους στο μέσο του 19^ου αιώνα, όταν αποφάσισε να ιδρύσει την εταιρεία παραγωγής και εμπορίας οίνου Achaia Clauss έξω από την Πάτρα.

Ο Γερμανός επιχειρηματίας καταφθάνοντας στην περιοχή της Πάτρας, τότε ένα από τα πιο σημαντικά κέντρα της ελληνικής βιομηχανίας, ‘’σκόνταψε’’ πάνω σε μία ερυθρή τοπική ποικιλία, τη Μαυροδάφνη. Σε αυτή διείδε την ευκαιρία να παράξει ένα κρασί – κατά αντιγραφή τόσο της μεθόδου παραγωγής όσο και της εμπορικής επιτυχίας – σαν τα κρασιά Port της κοιλάδας του Douro στην Πορτογαλία. Χάρη στο εμπορικό δαιμόνιο του Clauss, η εταιρεία στο απόγειο της εμπορικής της επιτυχίας, είχε καταφέρει να αναπτύξει το εμπορικό της δίκτυο σε όλη την Ευρώπη και να διατηρεί παρουσία ακόμα και στις αγορές της Άπω Ανατολής.

Στο σήμερα

Έκτοτε πολύ νερό κύλησε στο αυλάκι της ιστορίας. Ο απόηχος των ημερών του Clauss αντανακλάται σε ένα γλυκό ενισχυμένο κόκκινο κρασί που πουλιέται μαζικά στη Γερμανική αγορά - όπως έμαθαν οι παρευρισκόμενοι στην ημερίδα για τη Μαυροδάφνη - και κάθε χρονιά κατά τη διάρκεια του καρναβαλιού στην Πάτρα. Το κρασί αυτό προέρχεται βάσει νομοθεσίας, αυστηρά από αμπελώνες της Αχαΐας, Συγκεκριμένα από αμπελώνες 26 χωριών που παλαιότερα αποτελούσαν την ‘’επαρχία Πατρών’’.

Η ποικιλιακή του σύσταση ορίζεται ως 51% Μαυροδάφνη και 49% Μαύρη Κορινθιακή, στην πρώτη ποικιλία να σημειωθεί ότι επιτρέπονται σταφύλια τόσο από την Τσιγκέλω όσο και από τη Ρενιώ. Η αναφορά στη νομοθεσία δεν γίνεται επί εκπαιδευτικού σκοπού, αντιθέτως για να αναδειχθεί εντονότερα η περιβόητη ‘’αιχμαλωσία’’.

Καθότι σήμερα ο νόμος και η παράδοση εξακολουθούν να απαγορεύουν σε οποιαδήποτε άλλο κρασί - ακόμα και αν προέρχεται από 100% σταφύλια της ποικιλίας - να αναγράφει ή να αναφέρει το όνομα Μαυροδάφνη. Προσοχή! Σύμφωνα με κρατικό λειτουργό στην ίδια ημερίδα, αναφέρθηκε ότι ακόμα και η περιγραφική ονομασία της ποικιλίας σε ετικέτες κόκκινων και ροζέ κρασιών δεν είναι σύννομη. Εμπορικές ονομασίες όπως Μαύρη Δάφνη, Δάφνη ή μαύρη κλπ θα μπορούσαν να οδηγήσουν το κράτος να απαιτήσει την απόσυρσή τους ως μη νόμιμες.

Η πρόοδος αιχμάλωτη της παράδοσης

Είναι πλέον ξεκάθαρο ότι η παράδοση του Clauss, και ότι έχει απομείνει από αυτή σήμερα, διατηρεί αιχμάλωτη μιας συγκεκριμένης περιοχής την εξάπλωση της ποικιλίας Μαυροδάφνη. Σε μία εποχή όπου οι αγορές παγκοσμίως διψούν για μοναδικότητα και αυτόχθονες ποικιλίες, το ελληνικό κράτος και η ΕΕ - εμπιστευόμενη το τελευταίο - κουβαλούν νερό στον μύλο της Παράδοσης του Clauss, που σήμερα εξυπηρετεί μια μικρή περιοχή γύρω από την Πάτρα.

Αν κανείς μελετήσει τις παγκόσμιες εμπορικές τάσεις, θα διαπιστώσει ότι η κατανάλωση κόκκινων και μάλιστα γλυκών ενισχυμένων οίνων, γνωρίζει σταθερή μείωση εδώ και δεκαετίες. Δεν είναι τυχαίο ότι σήμερα η κοιλάδα του Douro, γενέθλιος τόπος των διάσημων κρασιών Port, αντίγραφο των οποίων υπήρξε και η γλυκιά ενισχυμένη Μαυροδάφνη, δίνει όλο και περισσότερη έμφαση σε ερυθρά ξηρά κρασιά, αναδεικνύοντας τις ποικιλίες που παραδοσιακά συμμετείχαν στην παραγωγή των γλυκών ενισχυμένων ερυθρών κρασιών. 

Το παρανοϊκό της όλης υπόθεσης είναι ότι όσοι υπερασπίζονται την παράδοση του Clauss και την απαγόρευση της αναγραφής του ονόματος της ποικιλίας στις φιάλες, σκιαμαχούν. Καθότι σήμερα κανείς δεν εποφθαλμιά την ‘’επιτυχία’’ τους επιζητώντας την παραγωγή γλυκού ενισχυμένου ερυθρού οίνου έξω από την οριοθετημένη ζώνη. Το μόνο ζητούμενο είναι να επιτραπεί να κυκλοφορούν ερυθροί και ερυθρωποί οίνοι από σταφύλια της ποικιλίας, και οι παραγωγοί να δύνανται να αναγράφουν το όνομά της στις ετικέτες τους.

Εν τέλει

Κάποια στιγμή πρέπει να ξεκαθαριστεί ότι η κάθε παράδοση του μοντέρνου κόσμου, μαζί και η παράδοση του Clauss, είναι επινοημένη. Η μοναδική ικανότητα κάθε παράδοσης να επαναλαμβάνεται σταθερά, της προσδίδει την αίγλη της συνέχειας του παρελθόντος. Αλλά για πιο παρελθόν της Μαυροδάφνης δικαιούται ο οποιοσδήποτε να μιλάει, όταν ο ίδιος ο Clauss βρήκε την ποικιλία όταν επισκέφθηκε την Πάτρα και όχι το ανάποδο; Αναλογιζόμενοι δε το γεγονός ότι τα ενισχυμένα κρασιά έχουν μια διάρκεια ζωής 4 αιώνων σε αυτή τη γη, ενώ η παραγωγή οίνου στον Ελλαδικό χώρο 4 χιλιετίες.

Σήμερα κατά την κρατική νομοθεσία ως Μαυροδάφνη αναγνωρίζεται, πέρα από το στιλ του κρασιού, μια παράδοση που εν τέλει το μόνο που κατάφερε είναι να λειτουργεί σαν δίχτυ συγκράτησης κάθε καινοτομίας. Στις μέρες μας παραγωγοί από την Κορινθία μέχρι την Ηλεία, τη Ζάκυνθο και την Κεφαλονιά πειραματίζονται με την ποικιλία της Μαυροδάφνης πάνω στην παραγωγή ερυθρών και ερυθρωπών κρασιών. Το ίδιο ισχύει και για άλλες περιοχές της Ελλάδας (Ημαθία, Δράμα) που ακολουθούν κατά πόδας.

Είναι - φαίνεται - κάποιο τοπικό φαινόμενο στην περιοχή των Πατρών, μια μικρή τοπική ομάδα να μην επιτρέπει στην περιοχή να ακολουθήσει το βηματισμό της υπόλοιπης χώρας. Όπως ακριβώς με τη σιδηροδρομική σύνδεση της πόλης με την Αθήνα, ο φάκελος για την αλλαγή της νομοθεσίας μάλλον έχει κολλήσει μαζί με το τρένο κάπου έξω από την πόλη, μην γνωρίζοντας πότε θα του επιτραπεί να μπει σε λειτουργία.

Κώστας Προβατάς Dip WSET