Η άμπελος είναι ένα φυτό με το οποίο ο άνθρωπος ήρθε σε επαφή με το τελευταίο  λιώσιμο των πάγων πριν 6000 χρόνια που προκάλεσε την άνοδο της στάθμης των υδάτων. Μετά από αυτό, η ανθρωπότητα έτρεξε να σωθεί στις πλαγιές που εξείχαν από το νερό και στη θρησκευτική μας ιστορία καταγράφηκε  με το αφήγημα του Νώε -που μόλις αποβιβάστηκε από την κιβωτό- ότι φύτεψε το πρώτο αμπέλι  στο όρος Αραράτ.

Ο άνθρωπος λάτρεψε  το αμπέλι και η καλλιέργεια του εξαπλώθηκε ταχύτατα στον κόσμο, ενώ η Ευρώπη έγινε η ήπειρος που το αμπέλι αγαπήθηκε όσο πουθενά αλλού.  Μέχρι πρόσφατα στην Ευρώπη (μέσα από αιώνες δοκιμής και αποτυχιών) είχαν διαμορφωθεί τα όρια όπου επιτρεπόταν η αμπελοκαλλιέργεια, πλέον όμως, λόγω της κλιματικής αλλαγής αυτά διευρύνονται, αφού η ωρίμανση των σταφυλιών για την παραγωγή οίνου υπόκειται στις κλιματικές αλλαγές.

Το κλίμα στις περισσότερες από τις περιοχές της βόρειας Ευρώπης χαρακτηρίζεται οριακό για την αμπελοκαλλιέργεια καθώς   οι αγρότες εκεί εξαρτώνται συνεχώς από τις διαθέσεις του καιρού – ή του Θεού – για να καταφέρουν να πάρουν, αν πάρουν, υγιή σταφύλια.  Μια βροχή λίγο πριν τον τρύγο, ένας πολύ κρύος χειμώνας ή όπως πρόσφατα συνέβη στους αμπελώνες μια ανοιξιάτικη παγωνιά αρκούν για να καταστραφεί η σοδειά.  Από αυτό το γεγονός πηγάζει και η έκφραση ότι οι αμπελουργοί δεν  έχουν συμβόλαιο με το Θεό.

«Cito fit quod dii volunt»

Πολλές φορές ο άνθρωπος προβάλλοντας την ανάγκη του και συμπεριλαμβάνοντας τα οικονομικά του κίνητρα, έχει προσπαθήσει να επιβληθεί ή να πάει κόντρα στη φύση. Στο χώρο του κρασιού πολλές φορές η απερισκεψία ή και η άγνοια έχουν προκαλέσει επικές καταστροφές. Ήταν η τάση των μεγάλων ευρωπαϊκών αυτοκρατοριών του 19ου αιώνα να θέλουν να επιδείξουν  το μεγαλείο τους, μεταφέροντας φυτά από όλο τον κόσμο στους βοτανικούς τους κήπους. Έτσι, ο ευρωπαϊκός αμπελώνας βρέθηκε απροετοίμαστος για τις συνεχόμενες καταστροφές του περονόσπορου και της φυλλοξήρας, μύκητας και έντομο αντίστοιχα, που αμφότερα ήρθαν λαθραία από την αμερικάνικη ήπειρο αφανίζοντας οριακά τον ευρωπαϊκό αμπελώνα. Πολλές ποικιλίες με παρουσία αιώνων στην Ευρώπη χάθηκαν εκείνο το διάστημα μέχρι να βρεθεί η λύση, αλλά μέχρι τότε οι δύσμοιροι οι Γάλλοι μην μπορώντας να κατανοήσουν ότι έχουν πάει κόντρα στη φύση, έβαζαν στρατιώτες να φυλούν τα ιστορικά αμπελοτόπια της Βουργουνδίας από τον αόρατο εχθρό.

Η εμπειρία αιώνων αμπελοκαλλιέργειας αλλά και η οικονομική της διάσταση βοήθησε την υπερπήδηση των προβλημάτων που εμφανίζονταν. Οι αμπελουργοί που ήταν προετοιμασμένοι, φρόντισαν να έχουν εξοπλιστεί κατάλληλα  με σόμπες, ψεκαστικά συστήματα ή και με ελικόπτερα για να καταπολεμήσουν την παγωνιά που χτύπησε τον γαλλικό αμπελώνα.  Σε κάποιες περιοχές όμως του Bordeaux κατάλαβαν ότι μερικές φορές «γρήγορα γίνεται ότι θέλουν οι Θεοί». Υπήρξε λοιπόν προειδοποίηση για την επερχόμενη παγωνιά και πολλά chateau είχαν κλείσει ελικόπτερα για να αντιμετωπίσουν το γεγονός, (ο παγωμένος αέρας παγιδεύεται σαν πιο βαρύς στο έδαφος ενώ ο ζεστός αέρας αιωρείται πάνω από τα φυτά και χρειάζεται με κάποιο τρόπο -ελικόπτερα, ελικογεννήτριες, καπνός-  να αναμειχθούν τα δύο στρώματα για να αποφευχθεί η ζημιά), η θερμοκρασία όμως έπεσε κάτω από τους -3 βαθμούς κελσίουπολύ πριν τις 06:30 το πρωί όπου μετά από αυτήν την ώρα  λαμβάνουν άδεια τα ελικόπτερα να απογειωθούν.

Κόντρα στην Γη.

Προφανώς, τα προβλήματα με την φύση δεν είναι προνόμιο μόνο του ευρωπαϊκού αμπελώνα, σε όλο τον πλανήτη όπου έχει αναπτυχθεί η αμπελοκαλλιέργεια έχουν ενσκήψει νέες προκλήσεις. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η Αυστραλία όπου οι αμπελουργοί  είναι προετοιμασμένοι για τις ιδιαίτερα άνυδρες συνθήκες που αντιμετωπίζουν. Έχουν  ανακαλύψει μια  λύση  στο πρόβλημα των καπνιστών αρωμάτων που είχαν τα κρασιά τους από τον καπνό από τις εποχικές πυρκαγιές (bushfire) που εκδηλώνονται  κάθε καλοκαίρι. Τα τελευταία χρόνια όμως έγιναν μάρτυρες μεγάλων πλημυρών το 2017 και το 2012, ή ακόμα και χρονιών όπου όλα πήγαν στραβά όπως το 2014 με εναλλαγή παγωνιάς, δυνατών – μανιασμένων – ανέμων και καυσώνων.

Στην Χιλή όπου πολλοί πίστεψαν ότι λόγω της απομονωμένης γεωγραφικής της θέσης θα είχε πλεονέκτημα έναντι των ανταγωνιστών της, (η φυλλοξήρα δεν έχει φτάσει στην Χιλή καθώς και άλλες γνωστές ασθένειες της αμπέλου), διαψευστήκαν απότομα. Ένα νέο βακτήριο έχει κάνει την εμφάνιση του στους χιλιανούς αμπελώνες και θεωρείται ότι πρωτοεμφανίστηκε σε καλλιέργειες αγγουριών, απειλώντας την αμπελοκαλλιέργεια και κινητοποιώντας όλο τον οινικό κλάδο για την εξεύρεση μιας γρήγορης και αποτελεσματικής λύσης πριν εξαπλωθεί η απειλή. Εκτός αυτού η χώρα ταλαιπωρήθηκε από μεγάλες πυρκαγιές που ξέσπασαν στις αρχές του χρόνου σε περιοχές που είχαν αναδασωθεί με κυβερνητικό πλάνο με ευκάλυπτους και πεύκα, εύφλεκτα δέντρα όπως έχουμε μάθει πικρά κι εμείς στην Ελλάδα. Το αποτέλεσμα ήταν να χαθούν πολλά δάση, σπίτια αλλά και αμπελώνες με κλίματα ηλικίας μέχρι και 150 ετών.

Αντίστοιχα προβλήματα αντιμετώπισε και η Νότιος Αφρική όπου οι αμπελουργοί είχαν να τιθασέψουν την άγρια φύση της. Για πολλές δεκαετίες οι αμπελουργοί προσπαθούσαν να εξοντώσουν την ντόπια χλωρίδα που φύτρωνε μέσα στα αμπέλια και δρούσε ανταγωνιστικά προς αυτά. Μετά από χρόνια κατάλαβαν ότι η διατήρηση της αυτόχθονης χλωρίδας μπορεί να αποτελέσει ελκυστικό προορισμό οικοτουρισμού. Δεν είναι γνωστό αν οι επιδρομές μπαμπουίνων στα αμπέλια έχουν ενσωματωθεί στο τουριστικό πακέτο.

Εν τέλει ο αγώνας των αμπελουργών ενάντια στις δυνάμεις της φύσης μπορεί να φαίνεται ότι συχνά αντιβαίνει την επιλογή του δημιουργού αυτού του κόσμου, αλλά μια γερμανική παροιμία λέει ότι « Ο Θεός δεν επιθυμεί να χαθεί η ευγενής άμπελος, για αυτό εκτός από την άμπελο μας έδωσε και την ευγενή δίψα». Η συνεχής αναζήτηση νέων περιοχών για την παραγωγή οίνου θα συνεχιστεί μάλλον αέναα καθώς η αλήθεια βρίσκεται στο χείλος του ποτηριού μας.