Μπότηδες και Καντούνια

Στην Κέρκυρα κάθε Πάσχα συρρέουν χιλιάδες τουρίστες για να παρακολουθήσουν τον παραδοσιακό εορτασμό της μεγάλης εβδομάδας, με αποκορύφωμα το σπάσιμο των Μπότηδων το πρωί του Μεγάλου Σαββάτου. Το έθιμο θέλει οι Κερκυραίοι να πετούν με την πρώτη ανάσταση, στις 11:00 πήλινα κανάτια, τους γνωστούς Μπότηδες, γεμάτα με νερό από τις φενέστρες (παράθυρα) με τον κόσμο να στριμώχνεται στα καντούνια της πόλης για να απολαύσει το θέαμα.

Οι ρίζες του εθίμου είναι βαθιές και κρατούν από την εποχή της Ενετοκρατίας στο νησί. Στη Βενετία υπήρχε το έθιμο στην αρχή του χρόνου οι κάτοικοι της πόλης να πετούν, να ξεφορτώνονται, όλα τα φθαρμένα αντικείμενα του νοικοκυριού τους έτσι ώστε ο χρόνος να τους φέρει καινούργια. Το έθιμο αυτό μεταφέρθηκε αυτούσιο και στην Κέρκυρα, αλλά συνδυαζόμενο με την μεγάλη εβδομάδα.  Το έθιμο ήθελε το Μεγάλο Σάββατο οι Κερκυραίοι να ξεφορτώνονται τα σπασμένα ή ραγισμένα κούπια, τους Μπότηδες, που χρησιμοποιούσαν για την μεταφορά του νερού στα σπίτια τους. Λίγοι μπορεί σήμερα να πετύχουν τις γιαγιάδες (νόνες) των κερκυραίων να μεταφέρουν το κανάτι στο κεφάλι φορώντας την παραδοσιακή φορεσιά.

Η ομορφιά της Κέρκυρας σε συνδυασμό με την μοναδικότητα του εθίμου των Μπότηδων συντέλεσαν στην  ανάπτυξη του τουρισμού και έτσι κάθε χρόνο χιλιάδες τουριστών συρρέουν στο νησί για τον εορτασμό του Πάσχα. Ο τουρισμός όμως, σαν παραμορφωτικός φακός, τείνει να αλλοιώνει την αυθεντικότητα των εθίμων καθώς αυτά πρέπει να ανταποκρίνονται όλο και περισσότερο στα αδηφάγα βλέμματα των τουριστών. Έτσι τα τελευταία χρόνια το έθιμο των Μπότηδων έχει μεταλλαχθεί, το μέγεθος των κανατιών έχει γιγαντωθεί έτσι ώστε να «γράφει» καλύτερα στα video που θα ανέβουν στα social media. Το μέγεθος των Μπότηδων συνδεόταν ανέκαθεν με αυτό  των σπιτιών της πόλης και κανείς δεν θα ήθελε, ή θα μπορούσε με ευκολία, να μεταφέρει το νερό για τις ανάγκες του σπιτιού του σε τέτοια υπερμεγέθη σκεύη.  Η αυξημένη επιφάνεια των Μπότηδων και οι η προβολή που αποκτούν αυτοί στο διαδίκτυο επέφερε και την εμπορική εκμετάλλευση του εθίμου, από τους καταραμένους marketinίστας, με την αναγραφή και διαφημιστικών μηνυμάτων.

Elio Altare και Botti

Ο διάσημος σήμερα παραγωγός από την ζώνη του Barolo έγινε γνωστός για το σπάσιμο, όχι των Μπότηδων, αλλά των Botti του πατέρα του. Πιο συγκεκριμένα, τα έκοψε με το αλυσοπρίονο και γι’ αυτό ο πατέρας του τον αποκλήρωσε. Ήταν στα τέλη της δεκαετίας του 1970 όταν πολλοί νεαροί ιταλοί οινοποιοί από την περιοχή του Barolo, έχοντας επισκεφθεί τη Βουργουνδία, αποφάσισαν να προσδώσουν την ίδια αίγλη και στα δικά τους αμπελοτόπια.

Οι μοντερνιστές, όπως ονομάστηκαν,  επέφεραν μεγάλες αλλαγές στην μέχρι τότε καθεστηκυία τάξη του Barolo, με ίσως πιο χτυπητή την αντικατάσταση των παραδοσιακών botti με τα γαλλικά barriques. Τα botti, πληθυντικός του Botte, ήταν μεγάλα δρύινα βαρέλια από σλαβόνικη δρυ, στα οποία τα ερυθρά κρασιά ωρίμαζαν για πολλά χρόνια μέχρι να μαλακώσουν οι σκληρές τους ταννίνες, λόγω της μικρότερης αναλογίας οξυγόνου ως προς τον όγκο του κρασιού. Η εισαγωγή των γαλλικών barriques σηματοδότησε την αλλαγή του στυλ των ιταλικών κρασιών με πιο  μαλακές ταννίνες, που στην περίπτωση του Nebbiolo είναι θέμα, καθώς και πιο φρουτώδη και συμπυκνωμένα ερυθρά κρασιά.

Είναι βέβαια άδικο να θεωρηθεί ότι οι αλλαγές των Μοντερνιστών περιορίστηκαν απλά στην  εισαγωγή γαλλικών βαρελιών. Οι μοντερνιστές εισήγαγαν μια σειρά από νέες τεχνικές και αντιλήψεις στα κρασιά του Barolo, που άλλαξαν για πάντα την εικόνα του.  Στο αμπέλι επιλέχθηκαν κι εδώ γαλλικά συστήματα πυκνής φύτευσης και αραίωσης του φορτίου των αμπελιών, ταυτόχρονα με την εισαγωγή των διάσημων γαλλικών ερυθρών  ποικιλιών για την ανάμιξη τους με το Nebbiolo. Στο οινοποιείο, η παραμονή των στέμφυλων με τον μούστο έγινε πιο σύντομη, ενώ προτιμήθηκαν πιο έντονες τεχνικές διαχείρισης του «καπέλου» για την εξαγωγή χρώματος ( Pumping Over, Rotofermenters).

Μέχρι εδώ όμως δεν μπορεί να δικαιολογηθεί σε καμία περίπτωση ούτε η μανία του Elio Altare να ξεφορτωθεί τα Botti του πατέρα του, αλλά ούτε και η σύνδεση με το έθιμο των Μπότηδων. Αυτό που λείπει είναι ίσως η βασικότερη αλλαγή που επέβαλλαν οι Μοντερνιστές στον τρόπο που φτιάχνονταν τα κρασιά του Barolo. Ο Mauro Veglio θυμάται ότι τα  Botti της δεκαετίας του ’80 ήταν κατά κύριο λόγο βρώμικα και συχνά σάπια, αφού είχαν περάσει  από πατέρα σε γιο για πολλές γενιές. Ακόμα χειρότερα, η χρήση νερού για καθαριότητα στο οινοποιείο δεν θεωρούνταν πολυτέλεια,  αλλά αντιθέτως ιεροσυλία. Έτσι για τους Μοντερνιστές απαιτήθηκε  η εκπαραθύρωση όχι μόνο των σάπιων Botti, αλλά και όλων των παλιών αντιλήψεων της περιοχής για να ανατείλει η νέα εποχή. Αυτή τους η πεποίθηση τους έφερε σε χρόνια διαμάχη με τους Παραδοσιακούς που ήθελαν να διαφυλάξουν την παράδοση της περιοχής τους.

Εν τέλει

Σήμερα η διαμάχη μεταξύ Μοντέρνου και Παραδοσιακού στην περιοχή του Barolo φαίνεται να έχει ατονήσει καθώς τα οινικά πράγματα έχουν αλλάξει.  Τώρα που οι οινοποιοί του Barolo κάθονται πάνω σε ένα βουνό από λεφτά έχοντας πετύχει μεγάλη εμπορική επιτυχία στις αγορές των ΗΠΑ και της βόρειας Ευρώπης, έχουν αρχίσει να αναζητούν πώς θα κάνουν κρασιά που να αρέσουν στους ίδιους και όχι στους καταναλωτές. Τα υπερσυμπυκνωμένα φρουτώδη κρασιά με έντονα αρώματα δρυός μπορεί να βρίσκουν το δρόμο τους στις αγορές, αλλά δεν μπορούν δηλώσουν ξεκάθαρα τον τόπο καταγωγής τους και την ποικιλία τους. Έτσι πλέον η κόντρα που συγκλόνισε το Barolo για δεκαετίες φαντάζει πλέον ανούσια καθώς προσπεράστηκε από την πραγματικότητα σαν σταθμευμένη.

Όσο για την Κέρκυρα, είναι ίσως ο καιρός της να ξαναγίνει ένα νησί κατάφυτο με αμπέλια όπως ήταν πριν από την Βενετική προσάρτηση και το κρασί της να ανακτήσει τη χαμένη δόξα τόσων αιώνων. Τέλος να μην λησμονιέται ότι οι υπερμεγέθεις Μπότηδες εκτός από όμορφη τουριστική ατραξιόν, μπορούν να γίνουν και σκεύος ζύμωσης και ωρίμασης του κρασιού, ειδικά σήμερα που η μόδα των AmphoraWines δείχνει να αναπτύσσεται ραγδαία.

καὶ ἐπὶ τὴν δεξιάν μου χείρα ἔδωκαν κάλαμον

ἵνα συντρίψω αὐτοὺς ὡς σκεύη κεραμέως