Κάτι τέτοιο συνέβη με δύο πρόσφατες ανακαλύψεις που έρχονται να ανατρέψουν τα θέσφατα αιώνων.

Κάμιλος και κάμηλος

Η πρώτη ανακάλυψη ήταν της διάσημης βυζαντινολόγου Ελένης Γλύκατζη – Ahrweiler που  κατέδειξε ότι,  ο χριστιανισμός έχει υποπέσει σε ένα εννοιολογικό ολίσθημα πολλών αιώνων. Σύμφωνα με την ίδια στο Κατά Ματθαίο Ευαγγέλιον ο Κάμιλος (χοντρό σχοινί-παλαμάρι) μετεξελίχθηκε στην Κάμηλο(καμήλα). Ο λόγος πιθανολογεί βρίσκεται  στην συνεχή εξέλιξη των ελληνικών ως ζώσης γλώσσας, με συνέπεια στο πέρασμα των αιώνων σε κάποιες λέξεις να αλλάξει η ορθογραφία τους.

Το αποτέλεσμα της ορθογραφικής αυτής παρανόησης ή μετάλλαξης, ήταν για πολλούς αιώνες οι διδάσκαλοι και οι διδαχές του χριστιανισμού να μπερδεύουν τους πιστούς. Με τους τελευταίους να δέχονται την χρήση της υπερβολής για τον τονισμό του επιχειρήματος, καθώς δεν υπάρχει κάποιος προφανής λόγος να προσπαθήσει κάποιος να περάσει μια καμήλα μέσα από το μάτι της βελόνας. Κυρίως όταν προσπαθεί να συγκρίνει αυτήν την απόπειρα με αυτή των πλουσίων να εισέλθουν στο παράδεισο.

«εὐκοπώτερόν ἐστι κάμηλον διὰ τρυπήματος ῥαφίδος διελθεῖν ἢ πλούσιον εἰς τὴν βασιλείαν τοῦ θεοῦ εἰσελθεῖν» (Κατά Ματθαίον, ιθ', 24)

Ίδια περίπτωση το Aglianico

Το Aglianico είναι η πιο ευγενής ερυθρή ποικιλία της νότιας Ιταλίας, δίδοντας κρασιά πλούσια και με ιδιαίτερη αντοχή στο χρόνο. Το πλήθος ονομασιών που του έχουν αποδοθεί, περίπου 44, στις διάφορες περιοχές όπου καλλιεργείται, είναι ενδεικτικό της ευρείας διάδοσης της ποικιλίας στο νότο της Ιταλίας αλλά και  απόδειξη της αναγνωρισμένης αξίας της ποικιλίας.

Η εκλεκτή αυτή ποικιλία σύμφωνα με τους μελετητές συνδέεται με το  διασημότερο κρασί της Ρωμαϊκής εποχής, τον Φάλερνο Οίνο. Η προέλευση του διάσημου αυτού οίνου ταυτίζεται με την περιοχή της αρχαιοελληνικής αποικίας της Κύμης. Οι Ρωμαίοι για πάρα πολλούς αιώνες αναγνώριζαν τα ελληνικά κρασιά ( καθώς και της μεγάλης Ελλάδας ) ως τα ποιοτικότερα του γνωστού τότε κόσμου.

Μοιραία το Aglianico έμελλε να συνδεθεί για πολλούς αιώνες με την Ελλάδα, μέχρι τον 15ο μ.Χ. σύμφωνα με την Jancis Robinson ονομάζονταν Ellenico. Το όνομα του θεωρείται ότι προέκυψε από την παράφραση του Vitis Ellenica ( ελληνική άμπελος ) καθώς πιστεύονταν ότι οι αρχαίοι Έλληνες άποικοι της Μεγάλης Ελλάδας το είχαν φέρει μαζί τους από την πατρίδα τους.

Όμως τα τελευταία χρόνια, μέσα από την ανάλυση του DNA της ποικιλίας, η παραπάνω πεποίθηση έχει καταρριφθεί. Καθ’ ότι το γονιδίωμα του Aglianico δεν ταιριάζει με καμία από τις σημερινές ποικιλίες του ελλαδικού χώρου. Με άμεση συνέπεια να ξεπηδήσουν οι πρώτες φωνές αμφισβήτησης της « ελλαδικότητας» της ποικιλίας, με τις αντίστοιχες απόπειρες οικειοποίησης της.

Οι αμφισβητίες

O Renzo Cotarella, διευθύνων σύμβουλος της οινοποιίας Antinori, σε συνέντευξή του δήλωσε ότι η προέλευση του ονόματος της ποικιλίας κακώς συσχετίζεται με την Ελλάδα. Ο ίδιος πιθανολογεί ότι το όνομα Aglianico προέρχεται από την ιταλική λέξη Agluco, που σημαίνει χωρίς ζάχαρα και άρα πικρό, που ταιριάζει και με τα κρασιά που δίνει η ποικιλία. Βέβαια, ίσως θα ήταν φρονιμότερο - και από καλοσύνη - να μην του πει κανείς ότι η λέξη Agluco μοιάζει όχι μόνο εννοιολογικά αλλά και οπτικά με την ελληνική ΑΓΛΥΚΟ, γιατί μπορεί και να στεναχωρηθεί.

Μια άλλη φωνή αμφισβήτησης της ελληνικότητας του Aglianico είναι αυτή του Dr. José Vouillamoz. Ο οποίος είναι ένας από τους διασημότερους επιστήμονες της γενετικής της αμπέλου, ειδικευμένος στην ανάλυση του DNA των ποικιλιών και συνεργάτης της Jancis Robinson. Σύμφωνα με τον Vouillamoz το όνομα της ποικιλίας προέρχεται από την ισπανική λέξη Ilano, που σημαίνει πεδιάδα, κάνοντας έτσι το Aglianico το σταφύλι της πεδιάδας(!!!).

Αυτή η εκδοχή όμως, έρχεται σε αντίθεση με την καθιερωμένη πρακτική των αρχαίων Ελλήνων αλλά και την πολιτική οικονομία της εποχής. Που ήθελε  στις πεδιάδες να καλλιεργούνται σιτηρά και όχι αμπέλια. Τα οποία μαζί με τα  ελαιόδεντρα καταλάμβαναν τις πλαγιές και τα πιο άγονα εδάφη.

Ο παλιός είναι αλλιώς

   Μπορεί  οι αμφισβητίες της ελληνικότητας του Aglianico να είναι σημαίνοντα πρόσωπα στο χώρο του κρασιού παγκοσμίως, αλλά κανείς τους δεν γνωρίζει  την ποικιλία όσο η οικογένεια Mastroberandino.  Ο Antonio Mastroberandino θεωρείται ο θεμελιωτής της ποικιλίας, όταν μεταπολεμικά έκλεισε τα αυτιά του στις σειρήνες των γαλλικών παραγωγικών ποικιλιών και προτίμησε να ξαναφυτέψει του κατεστραμμένους, από τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο και την φυλλοξήρα, αμπελώνες του με τις πανάρχαιες ποικιλίες της περιοχής του.

Το κτήμα Mastroberandino ήταν αυτό που ανύψωσε τα κρασιά της αμπελουργικής ζώνης του Taurasi στο πάνθεον των μεγάλων ιταλικών κόκκινων κρασιών. Χάρη στην πίστη του στις δυνατότητες των σταφυλιών του Aglianico. Έτσι, σήμερα το Aglianico θεωρείται για την νότια Ιταλία ότι το Nebbiolo για την βόρεια και το Sangiovese για την κεντρική. Δεν είναι τυχαίο ότι το Taurasi χαρακτηρίζεται χαριτολογώντας ως το «Barolo του νότου» και διατηρεί το ανώτατο επίπεδο ποιότητας  DOCG για τα κρασιά του.

Ο γιος του Antonio Mastroberandino, Pierro σε συνέντευξη του δίνει την δική του εκδοχή για την καταγωγή της ποικιλίας. Αναφέροντας ότι το κτήμα Mastroberandino μελετώντας κείμενα αρχαίων Λατίνων συγγραφέων για τα κρασιά της περιοχής της ευρύτερης περιοχής της Νάπολη, έχει βρει ότι  οι Ρωμαίοι καλλιεργούσαν στην περιοχή τόσο ιταλικές ποικιλίες ( Fiano και Falanghina ) όσο και ελληνικές ( Greco di Tufo και Aglianico ).

Σε αυτό το σημείο να αναφερθεί ότι όταν η ιταλική κυβέρνηση αποφάσισε να αποκαταστήσει  την εικόνα της  αρχαίας Πομπηίας, όπως αυτή θα έδειχνε στο παρελθόν, αναβιώνοντας και τους αμπελώνες γύρω από αυτήν, απευθύνθηκε στο κτήμα Mastroberandino, ως ειδικούς στις αρχαίες ποικιλίες αμπέλου της περιοχής.

Aglianico ala greca

Αναζητώντας πληροφορίες στα ελληνικά για την ποικιλία κάποιος, δεν μπορεί παρά να σκοντάψει πάνω σε δύο νεαρούς Έλληνες οινοποιούς που σήμερα καλλιεργούν την ποικιλία στη χώρας μας, τον Λεωνίδα Χατζημιχάλη ( Κτήμα Χατζημιχάλης ) και τον Κώστα Γαρυπίδη ( Kitrvs Winery ). Αμφότεροι εκφράζουν τον θαυμασμό τους για την ιδιαιτερότητα της ποικιλίας, τόσο στο αμπέλι και το οινοποιείο όσο και στη φιάλη.

Το Aglianico ως ποικιλία είναι μια από τις πιο πρώιμες ποικιλίες στην έκπτυξη τους την άνοιξη αλλά και μία από τις όψιμες στον τρύγο, έχοντας την δυνατότητα να τρυγηθεί μέχρι και το Νοέμβριο αν το επιτρέψουν οι καιρικές συνθήκες. Πρώτο την άνοιξη και τελευταίο το φθινόπωρο, σύμφωνα με τον Κώστα Γαρυπίδη.

Η ποικιλία στο αμπέλι δείχνει να αγαπάει ιδιαίτερα τα στεγνά χώματα και τα μακρά και ξηρά καλοκαίρια. Η παραγωγή του δεν είναι ποτέ υψηλή αλλά είναι πάντα σταθερή. Περιγράφωντας το μέγεθος της ρώγας του σταφυλιού, ο Λεωνίδας Χατζημιχάλης σημειώνει ότι είναι μεγαλύτερο αυτών του Cabernet Sauvignon αλλά μικρότερο αυτών του Αγιωργίτικου, ίσως σύμφωνα με τον ίδιο θυμίζει λίγο τις ρώγες του Cabernet Franc.

Τα κόκκινα κρασιά από Aglianico ξεχωρίζουν για το πλούσιο σώμα τους αλλά και την στιβαρή δομή τους. Ιδιαίτερα αισθητές είναι οι ταννίνες της ποικιλίας, που αν πάντα καλής ποιότητας μπορούν να ξεφύγουν στην  ποσότητα. Αυτό απαιτεί ιδιαίτερους χειρισμούς από την μεριά του οινοποιού κατά την οινοποίηση της ποικιλίας και ξεκάθαρη στόχευση ως προς το στιλ του κόκκινου κρασιού που θέλει να φτιάξει.

Συνεπώς, για τον Κώστα Γαρυπίδη η ποικιλία θέλει ήπια διαχείριση για την αποφυγή της εκχύλισης πολλών ταννινών από τις φλούδες, έτσι ώστε το κρασί που θα προκύψει να μην απαιτεί μακροχρόνια παλαίωση στη φιάλη για να είναι ευχάριστο, παραμένοντας και φρέσκο. Ενώ για τον Λεωνίδα Χατζημιχάλη ακριβώς αυτό το στοιχείο δίνει την δυνατότητα στον οινοποιό να φτιάξει ένα κρασί μακράς παλαίωσης, με μεγαλύτερη διάρκεια ωρίμασης σε δρύινα βαρέλια και με παλαίωση στην φιάλη προτού αυτό κυκλοφορήσει. 

Σε κάθε περίπτωση το Aglianico είναι μια από τις κόκκινες ποικιλίες της Μεσογείου που μπορεί να δώσει κρασιά ιδιαίτερα τόσο ως προς τον όγκο τους αλλά και ως προς την ικανότητα τους να παλαιώνουν. Στην εποχή μας, όπου η παντοκρατορία των διάσημων γαλλικών ποικιλιών δείχνει να κλονίζεται, η Μεσόγειος έχει την δυνατότητα να ξεδιπλώσει όλη την βεντάλια των αρχαίων ποικιλιών της. Με το Aglianico να βρίσκεται στην αιχμή του δόρατος, διατηρώντας αναλλοίωτη  την επιρροή που είχαν οι αρχαίοι Έλληνες στην εξέλιξη του κρασιού στο μεσογειακό, και κατ’επέκταση στον υπόλοιπο, κόσμο.

Κώστας Προβατάς Dip WSET