Πιθανότατα, πολλοί απορούν για ποιο λόγο μια ασθένεια των αμπελώνων να απασχολεί τον πρωθυπουργό ενός κράτους, το οποίο βρίσκεται σε εμπόλεμη κατάσταση. Για να σχηματιστεί μια ολοκληρωμένη εικόνα του ιστορικού πλαισίου της εποχής, εκείνη την χρονική περίοδο ήταν σε εξέλιξη το Risorgimento (η αναβίωση)  της Ιταλικής χερσονήσου. Έπειτα από πολλούς αιώνες κατακερματισμού, πολέμων  και ξενικής κατοχής η Ιταλία θα κατάφερνε υπό την ηγεσία του Cavour να ενοποιηθεί σε ενιαίο κράτος το 1861.

Η μαγική λέξη του Garibaldi

Η ενοποίηση της Ιταλίας ήταν ένα τιτάνιο έργο που διήρκησε πάνω από 10 χρόνια, αυτό όμως  δεν σημαίνει ότι ο Cavour παραμελούσε την αγροτική παραγωγή και ειδικότερα την αμπελουργία.  To 1859 είχε ήδη ανακαλυφθεί ο τρόπος καταπολέμησης του  Οϊδίου και τα απαραίτητα χημικά σκευάσματα είχαν εισαχθεί στην χώρα. Ο  Cavour διαπίστωσε με τρόμο ότι οι φτωχοί και αμόρφωτοι αμπελουργοί, διαπνεόμενοι από δεισιδαιμονίες  αρνούνταν πεισματικά να χρησιμοποιήσουν οποιοδήποτε χημικό κατασκεύασμα στα αμπέλια τους.

Για να καταπολεμηθεί  το Ωίδιο  ο Cavour αναγκάστηκε να επιστρατεύσει τον λαϊκό ήρωα της Ιταλίας Giuseppe Garibaldi.  Ο μύθος  θέλει τον Garibaldi, ο οποίος εν τω μεταξύ είχε αντιληφθεί  την αναγκαιότητα της χρήσης θειαφιού, να επισκέπτεται  την πόλη Biella βόρεια του Milan. Εκεί,  οι αμπελουργοί αρνούνταν κατηγορηματικά  να χρησιμοποιήσουν το θειάφι για την καταπολέμηση της ασθένειας, με άμεση συνέπεια την απώλεια της σοδειάς τους. Ο Garibaldi φαίνεται να έπεισε αρχικά τον τοπικό επίσκοπο, να υιοθετήσει την χρήση του, ώστε να καταφέρει να διασώσει την παραγωγή του.

Εν τέλει, οι χωρικοί πείστηκαν να υιοθετήσουν και αυτοί τη χρήση του θειαφιού για την καταπολέμηση της ασθένειας. Ο λόγος δεν ήταν ότι μεταπείστηκαν από   τα πλεονεκτήματα της χρήσης της τεχνολογίας στην προστασία της αμπελοκαλλιέργειας. Αντιθέτως, ακολούθησαν την ευρέως διαδεδομένη  λαϊκή πεποίθηση της εποχής , ότι ο διάσημος ερυθροχιτώνας* Garibaldi είχε εκμυστηρευτεί στον επίσκοπο τη μαγική λέξη που εξολοθρεύει την ασθένεια.

Αν διαβάσει κάποιος συνεντεύξεις του Elio Altare, θα διαπιστώσει ότι το πείσμα των αμπελουργών του Barolo και η άρνηση τους να εναρμονιστούν με τις σύγχρονες τεχνικές, τόσο στο αμπέλι όσο και στο κρασί, δεν τελείωσαν το 1859 αλλά μάλλον στις αρχές του 20ου αιώνα.

Κώστας Προβατάς Dip Wset

The Crunchy Grape

Οι πρωταγωνιστές της μικρής αυτής ιστορίας

•    Oidium Tuckeri, είναι η πρώτη από τις  μυκητολογικές ασθένειες του αμπελιού που έπληξαν τον ευρωπαϊκό αμπελώνα   τον  19ου αιώνα. Η πρώτη καταγεγραμμένη εμφάνιση της  έγινε στην Αγγλία το 1847, όταν ο κηπουρός Tucker απευθύνθηκε στον επίσκοπο της πόλης του για να του αναφέρει, ότι παρατήρησε μια ελαφριά πούδρα πάνω στα φύλλα του αμπελιού του. Ο επίσκοπος ονόμασε την ασθένεια αυτή Oidium Tuckeri προς τιμήν του κηπουρού.

Η ασθένεια αυτή εκτιμάται ότι μεταφέρθηκε στην Ευρώπη μαζί με τα άγρια αμπέλια της Β. Αμερικής. Η χρήση τους ως καλλωπιστικά φυτά είχε γίνει μόδα την αυγή της Βικτωριανής εποχής, οδηγώντας στην μαζική εισαγωγή τους στην Ευρώπη. Είναι αξιοπρόσεκτο το γεγονός, ότι η ταχεία εξάπλωση της ασθένειας σε όλη την ευρωπαϊκή ήπειρο ευνοήθηκε καταλυτικά από την  ανάπτυξη των σιδηροδρόμων. Να σημειωθεί ότι η λύση ενάντια στην ασθένεια είχε ήδη ανακαλυφθεί από το 1854, με ψεκασμό με μίγμα θειαφιού και ασβεστόλιθου.

• Ο Camilo di Cavour ξεκίνησε την καριέρα του ως κάτοχος του κάστρου - φέουδου του Grinzane. Γρήγορα ξεχώρισε στην αυλή του βασιλείου της Σαρδηνίας για την γνώσεις του και για την επιτυχημένη διαχείριση της  περιουσίας του.  Προτού ηγηθεί του αγώνα για την ενοποίηση της Ιταλίας ως πρωθυπουργός, είχε διατελέσει υπουργός αγροτικών αλλά και οικονομικών. Ως υπουργός αγροτικών είχε πρωτοστατήσει στην βελτίωση του αγροτικού εισοδήματος. Εισάγοντας τη χρήση λιπασμάτων,  της καλλιέργειας ζαχαρότευτλων και καρυδιών, όπως και προτρέποντας τους αγρότες να καλλιεργούν τριφύλλι  σε εναλλαγή με τα δημητριακά.

Ο ίδιος, εκτός από λάτρης του κρασιού, υπήρξε και κάτοχος ενός από τους μεγαλύτερους αμπελώνες την περιοχής του Barolo. Πρωταγωνίστησε στην  καταξίωση των κρασιών του Barolo στην βασιλική αυλή αλλά και εκτός συνόρων. Ο Cavour ήταν αυτός που πρώτος  κυκλοφόρησε εμφιαλωμένο  Barolo, όπως και ο πρώτος που  υιοθετήσε τον γαλλικό τρόπο οινοποίησης φτιάχνοντας ξηρό και όχι ημίγλυκο κρασί. Θεωρείται, ότι ο Cavour συντέλεσε καθοριστικά στην μετατόπιση των αμπελώνων από τις υγρές κοιλάδες γύρω από την Alba  ψηλά στις ηλιόλουστες πλαγιές των λόφων του Barolo.

• Ο δεύτερος πρωταγωνιστής του Risorgimento και αυτής της μικρής ιστορίας αμπελουργίας,  δεν είναι άλλος από τον διάσημο επαναστάτη της εποχής τον Giuseppe Garibaldi.  Ο Garibaldi  ήταν γιος καραβοκύρη που μετέφερε λάδι και κρασί στις ακτές της Liguria.Εργάστηκε για πολλά χρόνια στα καράβια μέχρι που αποφάσισε να ενταχθεί στις γραμμές των επαναστατών Carbonari. Λόγω της αποτυχημένης επανάστασης του 1834, αναγκάστηκε να διαφύγει από την Ιταλία και να ζήσει στην Βραζιλία και την Ουρουγουάη όπου και εκεί αναμείχθηκε σε επαναστατικές κινήσεις.

*Το 1860 έχοντας ήδη επιστρέψει στην Ιταλία μαζί με 1000 εθελοντές που φορούσαν κόκκινες στολές, ερυθροχιτώνες, αποβιβάστηκε στην Σικελία όπου ξεκίνησε τον αγώνα  ενάντια στη δυναστεία των Βουρβόνων. Να σημειωθεί ότι η Σικελία εξασφάλιζε εκείνη την εποχή σημαντικό μέρος του εισοδήματος της από τα ορυχεία θειαφιού. Ο Garibaldi ήταν ένας από τους σημαντικότερους ανθρώπους της δημιουργίας του βασιλείου της Ιταλίας.