Η πλοκή του έργου ξετυλίγεται γύρω από τους άξονες του κρασιού, με το φιλέρι (μοσχοφίλερο) να πρωταγωιστεί, του οικογενειακού δράματος αλλά και των ταραγμένων χρόνων του ελληνικού κράτους μέχρι και το  πρώτο μισό του 20^ου αιώνα.

Το πρόβλημα με την ιστορία, ιδίως η σύγχρονη, είναι ότι ενώ είναι γνωστή οι άνθρωποι τείνουν να την προσπερνούν θεωρώντας ότι αυτή δεν έχει κάποιο παιδευτικό ρόλο. Μόνο και μόνο για να ανατρέξουν σε αυτήν στην επόμενη επανάληψη κάποιου λάθους. Αυτή τη λογική φαίνεται να θέλει να αντιπαλέψει μέσα από το ντοκυμαντέρ του ο Κ.Σπυρόλοπουλος. Καθώς μέσα από την πλοκή της υπόθεσης αποπειράται να αναδείξει νόρμες και λογικές του παρελθόντος των οποίων ο πυρήνας διαχέεται αναλλοίωτος μέσα στην ιστορία του ελληνικού κράτους.

Πολλά θα μπορούσαν να γραφτούν για την κριτική ματιά του σκηνοθέτη πάνω στην πατρική απολυταρχία και το θεσμό της ελληνικής οικογένειας, στην πολιτική και την επιχειρηματικότητα των ημετέρων όπως και τις κοινωνικές αντιθέσεις της ιστορικής περιόδου όπου διαδραματίζεται η πλοκή. Όμως αυτά είναι για τους κριτικούς τέχνης και κινηματογράφου και όχι για το παρόν κείμενο, το οποίο και θα εστιάσει στο παράγοντα «κρασί» και το πώς το πραγματεύεται ο σκηνοθέτης στο ντοκυμαντερ.

Το φιλέρι της Αρκαδίας

Στο χώρο του κρασιού είναι συχνή η εκδήλωση του θαυμασμού, και της κρυφής ζήλειας, για τις μεγάλες οινοπαραγωγικές ζώνες της βόρειας Ευρώπης. Οι οποίες διαθέτουν μια μακρά ιστορική αμπελοινική παράδοση την οποία σήμερα κεφαλαιοποιούν σε υψηλή ζήτηση αλλά και σε υψηλές τιμές. Μέσα από το Arcadia 1900 αποδεικνύεται ότι η τόλμη, η επιμονή αλλά και η ματαιοδοξία μιας αρκαδικής οικογένειας μπορούν σήμερα να χαρίσουν, ανέλπιστα, ένα ιστορικό βάθος στην ζώνη της Μαντινείας.

Η ιστορία θέλει την οικογένεια Παπανικολάου να επενδύει στην καλλιέργεια του Φιλεριού αλλά και στην παραγωγή οίνων ανώτερης ποιότητας. Ειδικά για την δεύτερη περίπτωση, πέρα των όποιων αρχικών δισταγμών και δυσπιστίας, η επιλογή πρόσληψης ενός Χημικού με σπουδές στην Γαλλία αποδεικνύει ότι η μεταφορά γνώσης από την Ευρώπη στο ελληνικό κρασί δεν είναι μια τόσο πρόσφατη ιστορία. Αλλά αντιθέτως γίνεται εύκολα αντιληπτό ότι παρόλες τις ιστορικές τομές και ασυνέχειες που έχει σημειώσει το ελληνικό κρασί, κάθε φορά που έπρεπε να αναγεννηθεί δανείζονταν γνώση και εμπειρία από το εξωτερικό.

Η μετέπειτα επιλογή της οικογένειας Παπανικολάου να προχωρήσει την παραγωγή ποιοτικών οίνων ένα βήμα παρακάτω ήταν η γενεσιουργός αιτία της εμφάνισης του πρώτου αφρώδους οίνου στην Ελλάδα με την ξακουστή μέθοδο της Καμπανίας ( Champagne). Η μέθοδος της αυτή ( Method Tradiotionelle) στηρίζεται στην υψηλή οξύτητα που διαθέτουν τα σταφύλια την εποχή του τρύγου και στο χαμηλό  τους επίπεδο σακχάρων. Το φιλέρι αποδείχτηκε από το μακρινό 1900 ότι μπορεί να ανταποκριθεί στην πρόκληση της παραγωγής αφρωδών κρασιών τέτοιων που να μην υστερούν ποιοτικά στα διεθνή standards.

Ο Καμπανίτης Όινος

Μέσα από την πλοκή της ταινίας ξεδιπλώνεται η συνειδητοποίηση των πρωταγωνιστών ότι η μεταφορά γνώσης από το εξωτερικό για την παραγωγή ενός «εξωτικού» προϊόντος είναι το ένα άκρο της οινικής πραγματικότητας. Το άλλο άκρο είναι η διάθεση και η πώληση του προϊόντος, που σημαίνει ότι το παραχθέν κρασί πρέπει να μεταφερθεί στις αγορές όπου υπάρχει ζήτηση, να τοποθετηθεί στα ράφια και στις λίστες, για να πουληθεί. Ίσως το πιο ενδιαφέρον τμήμα αυτού του άκρου είναι ότι στις αρχές του 20^ου αιώνα οι οικογένεια Παπανικολάου αντιλαμβανόταν ότι για να δημιουργήσει ζήτηση για το κρασί της και για να τονώσει τις πωλήσεις, χρειαζόταν συνεχής διαφήμιση. Έναν αιώνα μετά το ελληνικό κρασί δείχνει, πέρα από μερικές εξαιρέσεις, να μην μπορεί ακόμα να ενσωματώσει αυτή τη σκληρή παραδοχή στον πυρήνα της λογικής του.

Έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον να αναλυθεί λίγο παραπάνω η πολιτική που ακολούθησαν οι πρωταγωνιστές της ταινίας για να αναπτύξουν τις πωλήσεις των αφρώδων κρασιών τους. Αντιλήφθηκαν νωρίς ότι τέτοια κρασιά πρέπει να απευθύντονται σε καταναλωτές που να επιθυμούν και να επιδιώκουν να απολαμβάνουν εξεζητημένες γεύσεις και προϊόντα . Για αυτό και εκτός από την άνοιγμα  κάβας λιανικής – πρατηρίου στο κέντρο της Αθήνας ( Σταδίου) αποφάσισαν να ανοίξουν και το πρώτο Wine Bar στην Ομόνοια πολύ κοντά στις θεατρικές σκηνές.

Ακόμα περισσότερο ενδιαφέρον έχει η έμπνευση  της οικογένειας Παπανικολάου ότι το προϊόν τους θα έχει πολύ έντονη ζήτηση από τους ξένους τουρίστες. Ο όρος τουρίστες είναι καταχρηστικός και χρησιμοποιείται για να γίνει η σύνδεση με τη σημερινή πραγματικότητα. Καθώς οι δαιμόνιοι Αρκάδες έκαναν χρυσές δουλειές πωλώντας τους αφρώδης οίνους τους στους Γάλλους στρατιωτικούς που είχαν αποβιβαστεί στον Πειραιά το 1916  προσπαθώντας να εξωθήσουν τον βασιλιά Κωνσταντίνο σε παραίτηση.

A new Hope

Η χρεωκοπία της οικογένειας Παπανικολάου λόγω καιροσκοπισμού και εμπλοκής της σε πολιτικά σκάνδαλα και αλισβερίσια επέφερε το κλείσιμο του οινοποιείου και το τέλος του ελληνικού Καμπανίτη Οίνου. Παρόλα αυτά η περιοχή της Μαντινείας δεν ξέπεσε οινικά και παρέμεινε στο κέντρο του οινικού ενδιαφέροντος χάρη στην δραστηριοποίηση στην περιοχή της εταιρείας  Καμπά. Η οποία από το 1935 περνάει σαν χρεωκοπημένη και αυτή στην Εθνική τράπεζα, μια πορεία που μέχρι το 1991 έχει αρκετά σκαμπανευάσματα.

Την σκυτάλη πήραν οι αμπελώνες Αντωνόπουλου, με τον νεαρό τότε οινολόγο και σήμερα οινοποιό Γιάννη Τσέλεπο, και το κτήμα Σπυρόπουλου, ξαναβάζοντας τον «χρυσό της Μαντινείας» στο οινικό κάδρο. Σήμερα το Κτήμα Τσέλεπου και το Κτήμα Σπυρόπουλου συνεχίζουν την παραγωγή κρασιών από την ποικιλία Μοσχοφίλερο με τα τελευταία χρόνια να έχουν εντάξει στην γκάμα των κρασιών τους και αφρώδη κρασιά από αυτήν την ποικιλία. Τόσο με την παραδοσιακή μέθοδο όσο και με αυτήν της δεξαμενής.

Η αναφορά στα δύο τελευταία κτήματα δεν γίνεται γιατί είναι τα μόνο οινοποιεία της περιοχής της Μαντινείας ούτε επειδή παράγουν αφρώδη κρασιά από Μοσχοφίλερο. Αλλά επειδή αντιλαμβάνονται αμφότερα ότι η ιστορία της ποικιλίας αλλά και της Μαντινείας έχει βαθιές ρίζες στο χρόνο, όπως αποδεικνύει η ιστορία της οικογένειας Παπανικολάου. Για αυτό και όπως εκμυστηρεύτηκε ο σκηνοθέτης του  ντοκυμαντέρ  Κ.Σπυρόπουλος , του παρείχαν ολόπλευρη στήριξη στην ολοκλήρωση του εγχειρήματος του.

Κώστας Προβατάς Dip WSET