Who could ever think of Greece without grapes and vines, a country in which, up to this day, more than 300 different grape varieties are cultivated. It is no coincidence then, that the worship of Dionysus emerged in this land, and the wine crop was deified via association to man’s most significant moments.

Αυτό που σε γενικές γραμμές παραμένει άγνωστο, είναι  ότι ο Διόνυσος –οπότε και το κρασί– είχε υπάρξει θύμα bullying στην αρχαία Ελλάδα. Φαίνεται παράξενο αλλά ο Διόνυσος ήταν όντως ο πιο κατατρεγμένος από τους Θεούς των αρχαίων προγόνων μας, δεν αποτέλεσε ποτέ μέρος του δωδεκάθεου ή  έστω ισότιμο μέλος των υπόλοιπων Θεών, καθώς συχνά κατατάσσονταν στους ημίθεους σαν γιος του Δία και της θνητής Σεμέλης. Ήταν οι ίδιοι οι αρχαίοι Έλληνες που είχαν αποκλείσει τον Διόνυσο από τη θεϊκή κατοικία του Ολύμπου, «καταδικάζοντας» τον να τριγυρνά στα βουνά και στις πεδιάδες της Ελλάδος.

A secret long kept is that god Dionysus, and wine along with him, was a victim of religious bullying in ancient Greece. Strange as it may seem, Dionysus was the most persecuted amongst ancient Greek gods, since he was never given the right to become a member of the Twelve Olympians nor was he ever considered equal to them. Moreover, he was usually degraded to a demigod for being son of Zeus and a mortal mother, Semeli. In ancient Greek mythology, Dionysus was excluded from the major residence of Gods on the Mount Olympus and he was bound to wander the land of Greece.

Στην αρχή, η μυθολογία τον θέλει να τριγυρνάει με τους σειλινούς, τους σάτυρους και τις μαινάδες στη φύση σαν μια παρέα έτοιμη για σκανταλιές ή και για φασαρίες.  Οι πρώτοι άνθρωποι που συνάντησε ο Διόνυσος ήταν οι βοσκοί που τριγυρνούσαν με τα κοπάδια τους. Μεταξύ αυτών ήταν ο βοσκός Στάφυλος ο οποίος, παρουσίασε το σταφύλι στον βασιλιά της Αιτωλίας Οινέα και ο τελευταίος έστυψε το τσαμπί για να πάρει το χυμό του.  Η αρχική επιφύλαξη των προγόνων μας απέναντι στο κρασί και η σύνδεση του με τους «άγριους» νομάδες, αποτυπώνεται στην  ιστορία του Αθηναίου βασιλιά Ικάριου. Ο Ικάριος, κατόπιν της υπόδειξης του Διόνυσου, φύλαγε το κρασί του στην αποθήκη και εκεί το ανακάλυψε μια παρέα βοσκών που φιλοξενούσε και το κατανάλωσαν όλο μέχρι που μέθυσαν. Η άγνωστη σε αυτούς έκσταση της μέθης ερμηνεύτηκε σαν προσπάθεια του Ικάριου να τους δηλητηριάσει, με αποτέλεσμα να τον κατακρεουργήσουν για να τον εκδικηθούν. Με τέτοιες ιστορίες είχε αρχικά σχηματισθεί η σύνδεση του Διόνυσου με τον Πάνα τον θεό της πανίδας και προστάτη των βοσκών.

In the very beginning, ancient Greek mythology presented Dionysus roaming the Greek wilderness with the company of Seleni, Satyrs and Maenads. In his travels, the first humans that he came across were the herds of wandering nomads. Myth had it that one of them, Stafylos, was the one who first presented a bunch of grapes to the king of Aitolia, Oineas, and the later was the first person to squeeze the juice out of the berries. Ancient Greeks, like all humans who first come in contact with the ecstasy stemming from wine consumption, were, at first, suspicious towards wine. This was made known to us by the tragic story of King Icarios of Athens. Icarios, following Dionysus instructions, kept his wine in a storage where a bunch of wandering nomads, that happened to be guests of the king, discovered the wine and drunk it. The ecstasy following the drinking of wine, unknown to them was perceived as an attempt from Icarios to poison them, so in a drunken state they slaughtered the tragic King. It was stories like this one that emphasized the initial connection between Dionysus and Pan – the God of wild life and protector of shepherds, and a close friends of Dionysus according to mythology.

Όμως οι δύο «φίλοι» αναγκάστηκαν να χωρίσουν, αφού το κρασί και το αμπέλι είχαν πλέον εξημερωθεί και ενσωματωθεί πλήρως στην αρχαία ελληνική κοινωνία.  Η οργάνωση των πόλεων και της υπαίθρου δεν άφηναν πολύ χώρο για τους νομάδες βοσκούς, οι τελευταίοι επιπλέον, είχαν και συχνά προβλήματα με τους  αμπελοκαλλιεργητές που δεν ήθελαν τα αιγοπρόβατα να  εισέρχονται στο αμπέλι και να τους τρώνε τα κλίματα. Έτσι, ο τραγόμορφος Πάν και οι τραγόμορφοι σάτυροι αφέθηκαν μυθολογικά να περιδιαβαίνουν την ελληνική χώρα προστατεύοντας την άγρια βλάστηση και την κτηνοτροφία. Από την άλλη, ο Διόνυσος με τους αλογόμορφούς σειληνούς – το άλογο ήταν το βασικό ζώο που χρησιμοποιούνταν στις αγροτικές εργασίες-  δεν σταμάτησε βέβαια τις περιπλανήσεις του  αλλά έκτοτε  κυκλοφορούσε πάντα  ανάμεσα στους ανθρώπους σε πόλεις και αγρούς. 

The lure of the wild vine and planting of the first vineyards along with the early wine production caused the separation of the two friends. There was no place for the roaming nomads in an organized city-state, where vine growers became hostile against the presence of herds ravaging their vineyards. Thus, the goat-form God and his look-alike Satyrs were expelled and left to wander in the wilderness of the mountains, while Dionysus along with the horse-form Selinus – it has to be noted that the horse has been the primary animal used in agricultural heavy work – kept roaming from then on among people in cities and fields.

Η πορεία προς την  καθιέρωση του Διονύσου ως Θεού  συνάντησε  αντιδράσεις και αποκλεισμό ακόμα και μετά τον διαχωρισμό του από τον καρδιακό του φίλο, Πάνα. Χαρακτηριστική περίπτωση είναι αυτή της αρχαίας Αθήνας όπου η λατρεία του Διονύσου ήταν  για πολλά χρόνια απαγορευμένη. Ένας από τους πιο σκληρούς διώκτες του θεού ήταν ο Δράκων, τα «δρακόντεια» μέτρα βγήκαν από την χαρακτηριστική σκληρότητα του. Όμως, η εξάπλωση της αμπελοκαλλιέργειας και η σημασία που το κρασί απέκτησε στην οικονομία της αρχαίας Αθήνας γκρέμισε τις απαγορεύσεις και καθιέρωσε την λατρεία του  Διόνυσου . Το βασικότερο διαφοροποιητικό  χαρακτηριστικό της λατρείας του Διονύσου έναντι του Δωδεκάθεου ήταν   το γεγονός ότι εκείνος δεν απαιτούσε σπονδές  και θυσίες για να χαρίσει την εύνοια του. Σε αντίθεση με τους δώδεκα θεούς του Ολύμπου,  ο Διόνυσος δεν τυραννούσε ούτε κατέτρεχε τους ανθρώπους αλλά δια μέσω του κρασιού τους τραβούσε στην έκσταση της μέθης, ανυψώνοντας και ελαφρύνοντας τους από τα βάρη του επίγειου κόσμου.

 The integration of Dionysus’ worship in the Olympic Pantheon was not without troubles; even after having renounced his close friend Pan. It was the story of Drakon, a member of the ruling oligarchy, whose harsh measures among other issues forbade worshipping Dionysus in the ancient city of Athens. In Modern Greek, in trying to describe harsh and severe measures, Drakon’s name is still used as an adjective. The knowledge of vine growing and the expanding significance of wine in Ancient Athens’ economy came later to tear down Drakon’s laws and to set the strong foundations of Dionysus worshipping. The differentiation of Dionysian religion in relation to the twelve Olympians was that Dionysus requested no sacrifices from humans in order to grant them with his Goodwill. In contrast to the Olympians, Dionysus was not a mean nor a vengeful God who enjoyed seeing humans suffer, on the contrary, he was the god that through the consumption of wine and the subsequent methexis relieved people from the burdens of the material world.

Πολλοί αιώνες έχουν περάσει από τότε που ο θεός Διόνυσος λατρεύονταν στα χώματα που τώρα έχουμε εμείς τα αμπέλια μας , πίνουμε το κρασί μας και απολαμβάνουμε τα επιτεύγματα της τεχνολογίας και της επιστήμης.  Μπορεί πλέον τα περισσότερα μυστικά του κρασιού να έχουν αποκαλυφθεί και η οινοποίηση να αποτελεί σήμερα ολόκληρη επιστήμη, παρόλα αυτά όμως δεν γίνεται να μην αναγνωρίζουμε το γεγονός ότι πολλές από τις συνήθειες μας έρχονται απευθείας από εκείνα τα μακρινά χρόνια.

It has been many centuries since the lasts worshippers of Dionysus stepped on the land of Greece; nowadays, Greek people grow vines and drink wine thanks to the achievements of modern science and technology. Though, there are not many secrets unrevealed in the field of oenology and viticulture, still we need to take into consideration that many of our drinking habits derive directly from the ancient era mentioned above.

Πέρα από τα οφέλη που μπορεί να έχει το κρασί στην υγεία, το βασικό του χαρακτηριστικό είναι ότι είναι πάντα πιο ευχάριστο όταν απολαμβάνεται με παρέα. Ακόμα και το αγαπητό μας τσούγκρισμα δεν είναι παρά μια συνήθεια που παραμένει βαθιά ανθρωποκεντρική -στις παρέες τα ποτήρια τσουγκρίζουν λίγο πιο πάνω  ή στο ύψος των μελών της συντροφιάς- αναγνωρίζοντας ότι το κρασί αναφέρεται στον άνθρωπο και όχι σε κάποια ανώτερη δύναμη, η οποία θα εκφράζονταν με την ανάταση των χεριών  προς τον ουρανό, πάνω από τον άνθρωπο δηλαδή. Επιπλέον η ίδια η πρόποση «στην υγειά μας» δεν μπορεί παρά να συμπληρώσει την παραπάνω ανάλυση τονίζοντας τελικά για ποιον και από ποιον φτιάχτηκε το κρασί.

Today it is known that wine consumption is quite beneficial for human health, yet what is more significant is that the very pleasure of wine drinking can be increased when in good company.  It is beyond any doubt that the process of drinking wine is a human-centered ritual; even the habit of raising glasses before drinking is always performed at the height of our heads. This gesture suggests that it is addressed to the human being and not to some higher entity that would have lead into stretching hands way above us. In addition to that, Greeks still wish “Stin igia mas” (to our health) making crystal clear that raising glasses and drinking wine has always been a deeply human case. 

Έτσι, σήμερα πλέον οι λάτρεις  του ελληνικού κρασιού, ασυνείδητα, κάθε φορά που ανοίγουν μια φιάλη πιάνουν το νήμα από εκεί που το άφησε ο Θεός Διόνυσος και η συντροφιά του. Για όσους μπορούν και προλαβαίνουν, η ανακάλυψη της Ελλάδας και η περιήγηση στα αμπέλια  της μπορεί να προσφέρει αξέχαστα ταξίδια και αναρίθμητες εμπειρίες, αλλά να θυμάστε ότι και με τη  φαντασία μας κάθε γουλιά μπορεί να μας ταξιδέψει μέσα από τα αρώματα και τη γεύση στα χώματα από όπου προέρχεται.

In this way, every time a bottle of wine is opened, the participants of this little fest unconsciously follow the trails of the wandering fellowship of Dionysus. For those lucky enough to travel through Greece and discover its vineyards, many unforgettable beauties and experiences await them on this ancient land. For the unlucky ones, it rests to their imagination to guide them on these ancient soils through the aromas and the flavors emerged by every sip of Greek wine.

… μια μικρή σπονδή στην Ελλάδα και τα σταφύλια της και στον εκπορευόμενο από αυτά Θεό, το Διόνυσο.

… a small toast to Greece and its grapes, and to the God that produced them, Dionysus.