Σίγουρα, πολλά έχουν γραφτεί για τα κρασιά της Champagne και την ιστορία τους, αλλά –αυτό που δεν είναι ευρέως γνωστό- είναι ότι 350 χρόνια πριν, μια ομάδα εφευρετών φιλοσόφων θα γιόρταζε την έλευση του έτους 1667 ανοίγοντας μια φιάλη μηλίτη και θέτοντας τις βάσεις για την παραγωγή αυτού που σήμερα είναι ευρέως αναγνωρίσιμο ως Champagne.

The Royal Society

Ο 17ος αιώνας χαρακτηρίστηκε από την έκρηξη των θετικών επιστημών και της φιλοσοφίας στη Δυτική Ευρώπη με επίκεντρο τις μεγάλες δυνάμεις της εποχής, την Αγγλία και τη Γαλλία. Το 1662 μια ομάδα κυρίων (Sir), έπειτα από πολλά χρόνια συζητήσεων αποφάσισαν να ιδρύσουν μια εταιρεία με σκοπό την προώθηση της επιστημονικής έρευνας. Κερδίζοντας λοιπόν, τη βασιλική άδεια και εύνοια προέκυψε η  Royal Society,Βασιλική Εταιρεία, στην οποία συμμετείχαν οι γνωστότεροι επιστήμονες της Αγγλίας του 17ου αιώνα.

Η Royal Society με έδρα το πανεπιστήμιο του Gresham στο κεντρικό Λονδίνο είχε ως σκοπούς της την ανάπτυξη των θετικών επιστημών και της φιλοσοφίας από τη μία και από την άλλη να αποτελέσει ένα χώρο συνεύρεσης όλων των πρωτοπόρων επιστημόνων που θα μπορούσαν να συζητούν πέρα από τους – θρησκευτικούς κυρίως- περιορισμούς της εποχής. Η Royal Society, σαν θεσμός, δραστηριοποιείται μέχρι και τις μέρες μας και διατυμπανίζει υπερηφάνως ότι δημοσίευσε πρώτη τη διατριβή του Isaac Newton, Principia Mathematica, ή -όπως είναι πιο γνωστή- την ιστορία με το μήλο που προσγειώθηκε στο κεφάλι του διάσημου φυσικού και του αποκάλυψε την ύπαρξη της βαρύτητας.

Τα εγγλέζικα μήλα

Ο 17ος αιώνας έχει χαρακτηριστεί σαν μια μικρή περίοδος των πάγων που αποτέλεσε μια τεράστια καταστροφή για τους αγροτικούς πληθυσμούς της Ευρώπης. Πολλές καλλιέργειες δεν ήταν δυνατές λόγω κλιματολογικών συνθηκών και το φρούτο που έσωσε την Ευρώπη από την πείνα ήταν το .. μήλο. Τα μήλα, αποδείχτηκαν ανθεκτικά στις νέες κλιματολογικές συνθήκες και οι πολλές διαφορετικές υπάρχουσες ποικιλίες διασφάλισαν την παρουσία φρούτων για σχεδόν όλο το χρόνο. Η κλιματική αλλαγή λοιπόν προκάλεσε συρρίκνωση της αμπελοκαλλιέργειας σε όλη την Ευρώπη μειώνοντας την ποσότητα του κρασιού. Σε συνδυασμό και με τις συνεχείς πολεμικές αναμετρήσεις της Αγγλίας με τη Γαλλία, οι ανώτερες τάξεις των βρετανικών νήσων στερήθηκαν τον τόσο αγαπητό σε αυτές κρασί.

Τώρα, εκείνη την εποχή, ο μηλίτης ναι μεν δεν ήταν άγνωστος στην βόρεια Ευρώπη, ποτέ όμως δε δεν είχε συγκεντρώσει την προσοχή των φίλων του οινοπνεύματος, αφού ήταν πάντα κρυμμένος στην σκιά του οίνου. Η αγάπη όμως, που αναφέραμε πριν, των Άγγλων για το αλκοόλ, σε συνδυασμό με την έλλειψη κρασιού τους ώθησε να αναπτύξουν την παραγωγή μηλίτη. Έτσι, πολλά από τα μέλη της Royal Society κατέληξαν να συμμετέχουν στον ιδιότυπο συναγωνισμό παραγωγής του καλύτερου μηλίτη ανάμεσα στους κυρίους της Αγγλικής υψηλής κοινωνίας, πιθανότατα κατά αντιγραφή των γαλλικών Chateaux.

Οι αγγλικές φυσαλίδες

Οι Άγγλοι παραγωγοί μηλίτη χρησιμοποίησαν όλα τα διαθέσιμα μέσα αλλά και όλη τη γνώση που είχαν από τόσους αιώνες εμπορίας κρασιού. Γνώριζαν από τότε ότι η προσθήκη ζάχαρης σε αδύναμα και μη ελκυστικά κρασιά, χάριζε μια ζωηράδα, πρόσκαιρη μεν, που έκανε το κρασί στιγμιαία ευχάριστο δε. Έτσι, το 1663 ο Paul Neil θα καταγράψει πρώτος αυτό που θα αποτελέσει την απαρχή κάθε αφρώδους οίνου αλλά και κοινή πρακτική κάθε μπαγαπόντη κρασέμπορου. Δηλαδή, την τεχνική κατά την οποία γίνεται προσθήκη ζάχαρης στη φιάλη κρασιού ή μηλίτη ώστε να αποκτηθεί αφρισμός και ευχάριστη γεύση. Ακόμη, αξίζει να σημειωθεί ότι, οι Άγγλοι παραγωγοί μηλίτη ήταν οι πρώτοι που χρησιμοποίησαν φελλό για πώμα της φιάλης αλλά δεν κατάφεραν να διατηρήσουν τον αφρισμό σταθερό σε κάθε φιάλη.

Le Verre Anglais

Στην Αγγλία του  17ου  αιώνα, έλαβε χώρα μια τεχνολογική εξέλιξη που επηρέασε καθοριστικά την παραγωγή και εμπορία του κρασιού έκτοτε και επέτρεψε την παραγωγή αφρώδους μηλίτη με την προσθήκη ζάχαρης στη φιάλη και τη χρήση φελλού για πώμα. Ποια ήταν αυτή; Η παρασκευή του αγγλικού γυαλιού, δηλαδή πιο ανθεκτικών φιαλών.

Όλα ξεκίνησαν από τον Niselm Digby έναν ανήσυχο Άγγλο φιλόσοφο, καθολικό, πειρατή στην υπηρεσία του αγγλικού στέμματος και ένα από τα ιδρυτικά μέλη της Royal Society. To 1630 o Digby χρησιμοποίησε άνθρακα -που υπήρχε σε αφθονία στην Αγγλία- αντί για στάχτη δέντρων για την παρασκευή γυαλιού. Ο άνθρακας (μαζί με την άμμο) κατασκεύαζε γυαλί που ξεπερνούσε σε ανθεκτικότητα κάθε γνωστό μέχρι τότε γυάλινο σκεύος. Μπορεί να μην είναι γνωστό, αλλά τον 17οαιώνα η μεταφορά, η αποθήκευση και η εμπορία κρασιού γινόταν μόνο σε βαρέλια καθώς τα γυάλινα σκεύη ήταν πολύ εύθραυστα και χρησιμοποιούταν μονάχα για το σερβίρισμα του κρασιού. Το νέο γυαλί όμως, έφερε την ανατροπή, αφού άντεχε την πίεση που ασκούσαν τόσο οι φυσαλίδες από τη δεύτερη ζύμωση του μηλίτη στη φιάλη όσο και αυτή του φελλού που την πωμάτιζε. Ο Digby μπορεί να ήταν ο πρώτος που ίδρυσε βιομηχανία παραγωγής φιαλών από το νέο τύπο γυαλιού -η επιτυχία του βασίστηκε στην ανθεκτικότητα, στη μαζική παραγωγή και (λόγω της τελευταίας) στη φτηνότερη τιμή, εξορίστηκε όμως για αρκετά χρόνια –γιατί ήταν καθολικός- από την Αγγλία, που τότε σπαράσσονταν από εμφύλια πάθη.

Η τομή έγινε 432 χιλιόμετρα νοτιότερα.

Τόσο απέχει η έδρα του γαλλικού οίκου αφρώδους οίνου Veuve Cliquot από την έδρα του Gresham College. Χρειάστηκε να περάσουν πάνω από 150 χρόνια από τη δημοσίευση της πρακτικής προσθήκης ζάχαρης στη φιάλη του Neil, για να τελειοποιηθεί ο αφρισμός στην φιάλη. Καταλυτική ήταν η δράση τριών διαφορετικών ανθρώπων στη Γαλλία του 19ου αιώνα. Πρώτος, είναι ο διάσημος μικροβιολόγος Louis Pasteur που με τις επίμονες έρευνες του πάνω στην μελέτη της αλκοολικής ζύμωσης απέδειξε την ύπαρξη των ζυμών και τον τρόπο που αυτές δουλεύουν. Δεύτερος ο Chaptal, υπουργός οικονομίας του Ναπολέοντα αλλά και χημικός, ο οποίος ανακάλυψε ότι η προσθήκη ζάχαρης βοηθούσε τα αδύναμα γαλλικά κρασιά. Η εξάπλωση της καλλιέργειας των ζαχαρότευτλων ήταν η λύση για την προμήθεια ζάχαρης που είχε εξαντληθεί στην Ευρώπη, λόγω του αποκλεισμού του εμπορίου της από το Αγγλικό ναυτικό. Η απόφαση του Chaptal ήταν καθοριστική, αφού έκτοτε τα αδύναμα κρασιά του ευρωπαϊκού βορά βελτιώθηκαν χάρη στη ζάχαρη που βρισκόταν σε αφθονία στην Ευρώπη και στην προσιτή τιμή της.

Τρίτη, ήταν η χήρα ενός Γάλλου βιομηχάνου υφαντουργίας, πολιτικού και ιδιοκτήτη αμπελώνων στην περιοχή της Rheims στην καρδιά της Champagne, η Barbe-Nicole Ponsardin ή – όπως έμεινε στην ιστορία- η χήρα (veuve) του Cliquot . H Grande Dame (μεγάλη κυρία) de Champagne ήταν αυτή που με την επιμονή και την ενασχόληση της με την τελειοποίηση της παραγωγής του αφρώδους καμπανίτη οίνου, καθόρισε το στυλ του.  Η ιστορία έχει πιστώσει στην μεγάλη κυρία την ανακάλυψη του Remuage-Riddling, δηλαδή το επίμονο στρίψιμο των φιαλών στις οποίες έχει λάβει χώρα η δεύτερη ζύμωση του αφρώδους  οίνου και σε θέση που ξεκινάει από πλαγιαστή και καταλήγει σε όρθια με το στόμιο της φιάλης στο κάτω μέρος. Με αυτό τον τρόπο, η madamme Cliquot κατάφερε να απομακρύνει το ίζημα που δημιουργεί η δεύτερη ζύμωση στη φιάλη με τον πιο αποτελεσματικό τρόπο, αλλά και ταυτόχρονα να προσδώσει ακόμα πιο έντονα αυτολυτικά αρώματα στον αφρώδη οίνο.

Λίγο πριν το 2018

Καθότι η έλευση του νέου έτους και του ανοίγματος μιας Champagne είναι πλέον κατά 5 λεπτά -μετά την ανάγνωση ως εδώ- εγγύτερα, μένει ένα τελευταίο στοιχείο για να κλείσει το κεφάλαιο της ιστορίας μας. Η κλιματική αλλαγή στις μέρες μας έχει προκαλέσει πολλές μεταβολές στα ως τώρα οινικά δεδομένα. Άλλωστε, ήδη και στη χώρα μας είναι διαθέσιμες φιάλες από αγγλικό αφρώδη οίνο ο οποίος -για όποιον τον έχει δοκιμάσει- προκαλεί με αξιώσεις τους αντίστοιχους της Champagne.

Εν κατακλείδι, ότι είδος φυσαλίδων και αν επιλέξετε για τον εορτασμό του νέου έτους, μαζί με τις ευχές και τις αγκαλιές που θα ανταλλαγούν, οι φίλοι των αφρωδών οίνων ας θυμηθούν ότι χρωστάμε μια γουλιά προς τιμήν εκείνων των κυρίων της Αγγλίας, που με το αδάμαστο πνεύμα τους και την ανεξάντλητη επινοητικότητα τους, μας χάρισαν σήμερα τη δυνατότητα να απολαμβάνουμε τον επίμονο αφρισμό στο ποτήρι μας.