Ο  Tiangong-1 λειτούργησε σαν εργαστήριο στο διάστημα αλλά και σαν προετοιμασία για την εκτόξευση ενός ολόκληρου κινέζικου διαστημικού σταθμού στο κοντινό μέλλον. Σε αυτό το πλαίσιο εκτοξεύθηκε το 2016 και ο Tiangong-2 ο οποίος θα λειτουργήσει και αυτός σαν διαστημικό εργαστήριο. Aυτό που προκαλεί μεγάλη εντύπωση είναι ότι στον δορυφόρο αυτόν έχουν φορτωθεί και αμπέλια από τις ποικιλίες Cabernet Sauvignon, Merlot και Pinot Noir. Η λογική  πίσω από αυτήν την απόφαση, ήταν ότι στις οριακές περιβαλλοντολογικές συνθήκες του διαστήματος τα αμπέλια θα αντιδράσουν και θα επιταχύνουν την μετάλλαξη τους που θα βοηθήσει στην καλύτερη προσαρμογή αυτών των ποικιλιών στο οριακό κινεζικό κλίμα.
 

Μετάλλαξη της αμπέλου

Προφανώς ο όρος μετάλλαξη δεν θα πρέπει να συγχέεται με τις κινηματογραφικές ταινίες τα Χελωνονιτζάκια και Γκοτζίλα. Η μετάλλαξη της αμπέλου είναι μια διαδικασία που συμβαίνει λόγω του ιδιαίτερου τρόπου με τον οποίο καλλιεργείται από τον άνθρωπο χιλιάδες χρόνια τώρα. Ο τρόπος καλλιέργειας της αμπέλου δεν γίνεται εδώ και αιώνες ευγενώς, με την φύτευση ώριμου κουκουτσιού στο χώμα, αλλά αγενώς, δηλαδή με το απευθείας φύτεμα κλιματσίδας στο έδαφος. Με αυτόν τον τρόπο από ένα αρχικό φυτό μπορούν να προκύψουν χιλιάδες «όμοιοι» απόγονοι του.

Η «ομοιότητα» όμως δεν θα πρέπει να συγκρίνεται με την δημιουργία ενός αντιγράφου αλλά με την προσπάθεια κάποιου να ανοίξει έναν τηλεφωνικό κατάλογο (για τους millennials ίσως είναι δύσκολη αυτή η σύγκριση) κάθε φορά στην ίδια σελίδα με μια κίνηση. Η μετάλλαξη συμβαίνει καθώς εκατομμύρια κυττάρων πολλαπλασιάζονται  κατά την ανάπτυξη του φυτού. Αυτή η διαδικασία στην φύση δεν είναι   ανεπηρέαστη από άλλους φυσικούς παράγοντες, όπως είναι οι ιώσεις της αμπέλου,  η ακτινοβολία (στο διάστημα δεν υπάρχει η προστασία του Όζοντος) ή οι κλιματικές αλλαγές.  Οι μεταλλάξεις μπορεί να επιφέρουν διαφορετική έκφραση του φυτού σε μια σειρά από κατηγορίες όπως  είναι το σχήμα των φύλλων, το χρώμα της σάρκας του σταφυλιού, το μέγεθος της ράγας, η ύπαρξη ή μη κουκουτσιών, η πυκνότητα των φύλλων ή  η αδυναμία καρπόδεσης. Με τα παραπάνω δεδομένα είναι εύκολο να αντιληφθεί κανείς γιατί ποικιλίες που καλλιεργούνται για πολλούς αιώνες, όπως το Pinot Noir, έχουν μεγαλύτερη συχνότητα έκφρασης μεταλλάξεων από αυτές που προέκυψαν από διασταύρωση ποικιλιών, όπως τα Cabernet Sauvignon και Merlot.

Η Κλωνική επιλογή άλλαξε τα δεδομένα

Όλα ξεκίνησαν στην Γαλλία μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πολεμο όταν μετά από 100 χρόνια συνεχόμενων καταστροφών  (Ωίδιο, περονόσπορος, φυlλοξήρα, δύο παγκόσμιοι πόλεμοι και το κράχ του 1929) ο γαλλικός αμπελώνας προσπαθούσε να προσαρμοστεί στις νέες συνθήκες. Η υπερπαραγωγή των αμπελώνων που  είχε στηριχθεί στην επιλογή πολύ παραγωγικών ποικιλιών αλλά και υβριδίων είχε επιφέρει μειωμένη ποιότητα, αλλά και μεγάλα αποθεματικά κρασιού.  Το γαλλικό κράτος έθεσε ως στόχο  τον καθαρισμό των ποικιλιών από τις πολλές ασθένειες που είχαν προσβάλλει τους γαλλικούς αμπελώνες αλλά και το διαχωρισμό των διάφορων κλώνων της κάθε ποικιλίας βάσει των ποσοτικών αλλά και ποιοτικών του χαρακτηριστικών. Έτσι από κάθε αμπελώνα απομονώθηκαν, μετά από πειραματισμούς, οι καλύτεροι κλώνοι κάθε ποικιλίας. Η διαδικασία της κλωνικής επιλογής δεν είναι ούτε εύκολη ούτε σύντομη, καθώς μπορεί να χρειαστούν πάνω από 15 χρόνια για την ταυτοποίηση ενός κλώνου. H κλωνική επιλογή πρέπει να λογίζεται πλέον, ως μια συνεχής διαδικασία.

China Strikes Back

Το κινεζικό κράτος αντιλαμβανόμενο ότι πρέπει να ανταγωνιστεί χώρες με πολύ μακρά παράδοση στην αμπελοκαλλιέργεια αποφάσισε να μεταφέρει αυτούσιο τον τρόπο που ανταγωνίστηκε τους αντιπάλους του στο επίπεδο της βιομηχανικής παραγωγής. Έτσι η επενδυτική παρουσία πολλών και μεγάλων εταιρειών έχει συμβάλει στην εισαγωγή μοντέρνας τεχνολογίας αλλά και τεχνογνωσίας από τις προηγμένες οινικά χώρες και δίνει την ευκαιρία στους Κινέζους να τους «αντιγράψουν».

Εδώ όμως  ξεκινούν τα προβλήματα που έχει η αμπελοκαλλιέργεια στην Κίνα το κλίμα της μπορεί να είναι πολύ υγρό και να ευνοεί τις ασθένειες ή με πολύ βαρύ χειμώνα που να μην επιτρέπει την επιβίωση των αμπελιών. Για να ανταπεξέλθουν στο δριμύ ψύχος από τη στέπα,  οι Κινέζοι αποφάσισαν να μην περιοριστούν  στην μακρόχρονη διαδικασία της κλωνικής επιλογής, όπως αναφέρθηκε παραπάνω, αλλά  να επιταχύνουν την εξέλιξη. Εκθέτοντας τα αμπέλια στις ακραίες διαστημικές  συνθήκες θεωρούν ότι  αυξάνονται οι πιθανότητες να εμφανιστεί ταχύτερα κάποιος κλώνος που θα ανταποκρίνεται καλύτερα στο ιδιαίτερο  κλίμα της Κίνας.

Η διαστημική διαδικασία κλωνικής επιλογής των Κινέζων δεν γνωρίζει κανείς αν θα επιφέρει απτά και άμεσα αποτελέσματα βοηθώντας την κινεζική οινοβιομηχανία να κερδίσει το χαμένο έδαφος σε σχέση με τους ανταγωνιστές της. Όμως αυτό που είναι βέβαιο είναι ότι  σε λίγα χρόνια όταν κάποιος θα περιγράφει κάποιο κρασί που δοκίμασε ως διαστημικό, όσοι τον ακούνε θα ψάχνουν να βρουν εάν αυτό προέρχεται από την Κίνα.

Τέλος για όσους ανησυχούν για την ελληνικό αμπελώνα και το έδαφος που πρέπει να καλύψει στο επίπεδο της κλωνικής επιλογής, τα τελευταία χρόνια γίνεται πλέον συστηματική δουλειά από επαγγελματίες φυτωριούχους με πολύ καλά αποτελέσματα. Τόσο στο επίπεδο της βελτίωσης του δυναμικού των ποικιλιών και τον καθαρισμό τους από ιώσεις όσο και στην εύρεση και διάσωση χαμένων ή σπάνιων ποικιλιών.  Η οικονομική κατάσταση  της χώρας μας μπορεί να μην επιτρέπει όνειρα αντιγραφής του κινέζικου διαστημικού πειράματος. Αλλά καθότι Πενία τέχνας κατεργάζεται  δεν αποκλείεται να δούμε καμία ελληνική πατέντα όπου θα ξεπερνούμε τους Κινέζους, βυθίζοντας τα αμπέλια κάπου στην θάλασσα.